اطلاعات مربوط به سرطان یاخته های بنیادین پوست
سرطان یاخته های بنیادین چیست؟
سرطان یاخته های بنیادین پوست، نوعی سرطان پوست است که از یاخته ای در پوست رشد می کند که یاخته بنیادین نامیده می شود. این یاخته ها در بشره یا لایه بالایی پوست قرار دارند. بطور طبیعی یاخته های بنیادی به گونه ای پیوسته تکثیر می شوند تا نوع دیگری از یاخته های پوست را بنام keratinocytes تولید کنند تا جایگزین لایه ای از یاخته های بیرونی پوست شوند که روزانه می میرند.
سرطان یاخته های بنیادین، متداول ترین نوع سرطان پوست است و تقریبا از هر 10 سرطان پوستی که مربوط به تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست (non-melanoma) نمی شوند، 8 مورد آن سرطان یاخته های بنیادین است. سرطان های non-melanoma و چند سرطان فرعی، شایع ترین سرطان در آمریکاست که سالانه بیش از 2 میلیون نفر به آن مبتلاء می شوند.
این نوع سرطان پوست معمولا در بخش هایی از پوست یافت می شود که در معرض نور آفتاب است. گرچه سرطان یاخته های بنیادین پوست معمولا در بین افراد میانسال و مسن تر دیده می شود ولی در بین افراد جوان تر نیز وجود دارد که ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید می باشد.
این سرطان معمولا رشد آهسته ای دارد و گسترش آن به غدد لنفاوی مجاور و یا بخش های دورتر بدن بندرت پیش می آید. اما اگر درمان انجام نشود، ممکنست که بیماری گسترش پیدا کند، بنابراین تشخیص و درمان به موقع، اهمیت بسزایی دارد.
سرطان های یاخته های بنیادین می تواند در همان بخشی که سرطان اصلی بوجود آمده است نیز بوجود آید. بیمارانی که این نوع سرطان را دارند، احتمال کم تری دارد که در بخش دیگری از بدن به این نوع سرطان دچار شوند. حدود 50 درصد از این بیماران در خلال 5 سال پس از اولین تشخیص بیماری، به سرطان جدید یاخته های بنیادین مبتلاء می شوند.
عوامل ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست
عوامل ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست کدامند؟
عوامل خاصی هستند که ممکنست احتمال ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست را افزایش دهند. بزرگ ترین عامل، قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش است که می تواند به DNA موجود در یاخته های پوست آسیب بزند. منابع اصلی پرتوهای فرابنفش، نور طبیعی خورشید و جایگاه های برنزه کردن پوست می باشد.
احتمال ابتلاء به سرطان پوست، با قرار گرفتن بیشتر در مجاورت منابع پرتوهای فرابنفش افزایش می یابد و در مناطقی که در تمامی سال آفتاب هست یا مردمان، زمان زیادی را بدون لباس و تجهیزات در فضای بیرون بسرمی برند، احتمال ابتلاء به این سرطان بیشتر است. کسانی که در سال های اولیه زندگی خود در معرض پرتوهای شدید آفتاب قرار می گیرند و به ویژه آفتاب سوختگی های مکرر در بچگی می تواند احتمال ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست را افزایش دهد.
دیگر عوامل ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست اینها هستند :
داشتن پوست لطیف- سفید پوستان بیش از سیاه پوستان در معرض سرطان پوست هستند. همچنین کسانی که دارای پوست لطیفی هستند که بسادگی در زیر آفتاب می سوزد، بیشتر در خطر ابتلاء به این سرطان قرار دارند. این بدان علت است که ملانین پیگمنت از پوست در برابر پرتوهای فرابنفش محافظت می کند.
بالا رفتن سن- احتمال ابتلاء به سرطان پوست با بالا رفتن سن افزایش می یابد که این احتمالا ناشی از زمان بیشتری است که شخص در برابر نور آفتاب بوده است. اما هم اکنون میزان موارد سرطان پوست در بین جوانان درحال افزایش است و علت آن نیز ممکنست گذراندن زمان بیشتر در زیر نور آفتاب باشد.
جنسیت- مردان تقریبا دو برابر زنان احتمال ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست را دارند و این ممکنست بعلت گذراندن زمان بیشتر در برابر نور آفتاب باشد.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی- تماس با مواد شیمیایی شامل آرسنیک، قیر صنعتی، زغال سنگ، پارافین و برخی از روغن ها، احتمال ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست و دیگر سرطان های پوست بجز تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست را افزایش می دهد.
قرار گرفتن در معرض پرتو درمانی- معالجه با پرتو درمانی می تواند احتمال ابتلاء به سرطان های پوست را زیاد کند.
سرطان یاخته های بنیادین پوست پیشین- بیمارانی که سرطان یاخته های بنیادین پوست برای آنها تشخیص داده شده است، احتمال بیشتری برای ابتلاء به دیگر انواع سرطان دارند.
عفونت های پوستی شدید یا درازمدت- اگر پوست در اثر سوختگی شدید آسیب دیده باشد، تحمل عفونت شدید استخوان یا بیماری شدید پوستی ممکنست سبب سرطان پوست شود، گرچه این احتمال کم است.
درمان Psoriasis- درمانی برای Psoriasis و درمان به وسیله پرتوهای فرابنفش (PUVA) می تواند احتمال ابتلاء به سرطان یاخته های بنیادین پوست و دیگر شکل های سرطان پوست را افزایش دهد.
Xeroderma Pigmentosum (XP) – Xp یک اختلال ژنتیکی کمیاب است که توانایی یاخته ها را برای تعمیر آسیب ایجاد شده توسط پرتوهای فرابنفش کاهش می دهد. افرادی که بطور متناوب این حالت را دارند، دچار سرطان می شوند که این اغلب در سنین جوانی رخ می دهد.
سندروم عصبی یاخته های بنیادین- این حالت، سندروم Gorlin نیز نامیده می شود و کسانی که دچار آن هستند، ممکنست اغلب دچار سرطان یاخته های بنیادین پوست نیز در طول زندگی خودشان شوند و احتمال دارد که این پیش از سن 20 سالگی باشد.
ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن- کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، احتمال بیشتری برای دچار شدن به سرطان های پوستی غیر melanoma دارند. این می تواند شامل بیماران پیوند اعضاء هم باشد که برای تقویت سیستم ایمنی بدنشان، دارو مصرف می کنند و نیز بیمارانی که میزان زیادی داروی هورمونی corticosteroid مصرف می کنند.
عفونت ویروسی Papilloma (ورم یا برآمدگی های پوستی)- عفونتی که همراه با انواع خاصی از HPV است به ویژه آنهایی که بر مقعد یا بخش تناسلی اثر می گذارد، می تواند احتمال ابتلاء به سرطان پوست را افزایش دهد.
جلوگیری از سرطان پوست
اگرچه جلوگیری از سرطان پوست همیشه ممکن نیست ولی بهترین راه برای کاهش سرطان یاخته های بنیادین پوست یا دیگر شکل های سرطان پوست، خودداری از قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش می باشد. پرهیز از آفتاب مستقیم و نیز جایگاه های برنزه کردن و همچنین استفاده از لباس های محافظ، کلاه و عینک در فضای بیرون، برای جلوگیری از این سرطان لازم است. همچنین پرهیز از تماس با مواد شیمیایی مرتبط با سرطان پوست، اهمیت ویژه ای دارد.
توجه: هر عاملی که سبب افزایش احتمال ابتلاء به بیماری باشد، عامل احتمال ابتلاء نامیده می شود. داشتن یکی از این عوامل، به معنی این نیست که شما سرطان خواهید گرفت و نیز نداشتن این عوامل نیز به معنی این نیست که شما دچار سرطان نخواهید شد. اگر فکر می کنید که یک یا چند عامل از این عوامل را دارید، موضوع را با پزشک خودتان درمیان بگذارید.
نشانه های سرطان یاخته های بنیادین پوست
معمولا درمان سرطان یاخته های بنیادین پوست، ساده تر از دیگر سرطان های پوست است. اگرچه سرطان یاخته های بنیادین پوست، کم تر کشنده است ولی می تواند در صورت درمان نشدن، آسیب زیادی به بافت و استخوان پیرامونی وارد کند.
معاینه منظم پوست از بابت هرگونه رشد غیرعادی و یا تغییرات در سایز و شکل خال های پوستی و رنگ این خال ها، برای تشخیص و درمان به موقع سرطان لازمست. اگر کسی نشانه هایی از سرطان یاخته های بنیادین پوست داشته باشد، باید با یک متخصص پوست مشورت کند.
علائم کلی هشدار دهنده مربوط به سرطان پوست ، شامل پیدایش خال جدید یا افزایش سایز خال است و یا زخمی که تا مدت دو ماه بهبود پیدا نمی کند. همچنین ممکنست که علائم سرطان یاخته های بنیادین پوست شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد :
زائده ای در پوست که ممکنست صاف، محکم و کم رنگ یا قرمز باشد و یا ظاهری مات یا درخشان داشته باشد.
خون ریزی آسان که احتمالا در مناطق کبره بسته پوست باشد. ممکنست بتوان یک یا چند رگ خونی غیرعادی را نیز دید.
یک فرو رفتگی در مرکز زائده.
لکه های آبی، قهوه ای یا سیاه.
ممکنست سرطان یاخته های بنیادین پوست به شکل یک بخش صاف پدیدار شود که تفاوت زیادی با پوست عادی نداشته باشد. این سرطان ها بیشتر در مناطقی از بدن یافت می شود که در معرض آفتاب هستند مانند سر و گردن، اما ممکنست که در بدن، بازوها و ساق پاها نیز پدید آید. درصد کمی از این موارد در دیگر بخش های بدن نیز بوجود می آید بنابراین لازمست که همه بدن از بابت نشانه های سرطان یاخته های بنیادین پوست بررسی شود.
اگر هرگونه لک یا رشد غیرعادی در پوست با این ویژگی ها دیدید و یا به هر مورد غیر عادی دیگر در پوست خودتان برخورد کردید، به پزشک مراجعه کنید. پیدا کردن زود هنگام سرطان پوست ، سبب درمان آسان تر آن خواهد شد.
توجه: احتمال دارد که این نشانه ها در اثر مشکلاتی جز سرطان باشد. بهتر است که برای تشخیص دقیق با یک متخصص مشورت کنید.
تشخیص و ردیابی سرطان یاخته های بنیادین پوست
بررسی یک زخم مشکوک در پوست و تشخیص سرطان یاخته های بنیادین پوست معمولا توسط متخصص پوست انجام می شود.
فرآیند ردیابی سرطان یاخته های بنیادین پوست با یک معاینه چشمی انجام می شود. نخست پزشک لکه پوستی را از بابت سایز، شکل، رنگ و بافت آن و نیز خون ریزی احتمالی بررسی می کند. ممکنست پزشک غدد لنفاوی مجاور را نیز معاینه کند که ببیند آیا این غدد بزرگ شده اند یا نه.
متخصص پوست از یک میکروسکوپ ویژه یا یک ذره بین استفاده می کند تا خال مشکوک را با دقت بیشتری معاینه کند. ممکنست که یک عکس دیجیتالی یا معمولی نیز از خال گرفته شود.
گام بعدی در تشخیص سرطان یاخته های بنیادین پوست ، برداشتن تکه ای از زائده می باشد که آن را در آزمایشگاه بررسی کنند تا از بابت یاخته های سرطانی کنترل شود. در بسیاری از موارد، پزشک کل زائده را برمی دارد. درخلال این روش، پزشک پیش از برداشتن نمونه بافت، محل را بیحس می کند. چندین روش گوناگون بیوپسی وجود دارد اما بیوپسی excisional که در آن پزشک همه زائده را برمی دارد، اغلب با درمان سرطان یاخته های بنیادین پوست متفاوت است.
اگر فرآیند ردیابی سرطان یاخته های بنیادین پوست بر مبنای تشخیص درستی استوار باشد، ممکنست پزشک چندین تست انجام دهد تا ببیند آیا سرطان به فراتر از پوست نیز سرایت کرده است یا نه. اگرچه سرطان یاخته های بنیادین پوست بندرت گسترش می یابد ولی در صورت گسترش، نخستین محل برای سرایت آن، غدد لنفاوی مجاور است. ممکنست که پزشک بزرگ شدن غدد لنفاوی را نیز بررسی کند. همچنین شاید یک بیوپسی از هریک از غدد لنفاوی انجام شود تا معلوم شود که آیا این غدد دارای یاخته های سرطانی هستند یا نه.
در موارد اندکی اگر احتمال گسترش سرطان داده شود، شاید تصویربرداری هایی از قبیل پرتو ایکس، سی تی اسکن یا MRI نیز استفاده شود تا معلوم شود آیا یاخته های سرطانی به اندام های داخلی و استخوان ها سرایت کرده اند یا نه.
مرحله بندی سرطان یاخته های بنیادین پوست
مرحله بندی سرطان، فرآیند بررسی این موضوع است که سرطان تا چه اندازه پیشرفت کرده و فراگیر شده است. سرطان یاخته های بنیادین پوست بندرت به دیگر اندام های بدن سرایت می کند بنابراین بندرت نیز مرحله بندی می شود. مرحله بندی برای موارد معدودی که احتمال گسترش سرطان وجود دارد، مورد استفاده قرار می گیرد، مانند مواردی که سرطان گسترده ای وجود داشه باشد و یا سرطان در بیمارانی که سیستم ایمنی بدن آنها از کار افتاده باشد.
یک سیستم مرحله بندی یکپارچه برای سرطان یاخته های بنیادین پوست وجود دارد که به پزشکان امکان آن را می دهد بررسی کنند که بیماری تا چه حد پیشرفت کرده است و نیز آنکه اطلاعات موجود در مورد بیماری را با دیگران نیز به اشترک بگذراند. این سیستم که TNM نام دارد، از سه بخش کلیدی اطلاعات تشکیل شده است :
تومور (T) سایز تومور و موقعیت آن را شرح می دهد و اینکه تومور تا چه عمقی از پوست رشد کرده است.
غده ها (N) بیانگر آنست که آیا یاخته های سرطانی به غدد لنفاوی مجاور و یا کانال های ارتباط دهنده غدد لنفاوی سرایت کرده اند یا نه.
جابجایی سرطان (M) نشانگر گسترش یاخته های سرطانی به اعضاء دوردست بدن می باشد.
همچنین ویژگی های خاصی وجود دارد که احتمال زیادی برای گسترش سرطان یا عودت آن وجود دارد و ممکنست بتوان این را برای مرحله بندی سرطان یاخته های بنیادین پوست استفاده کرد. این ویژگی ها عبارتند از :
سایز زائده پوستی، ضخامتی بزرگ تر از 2 میلیمتر دارد
هجوم سرطان به غشاء پایین تر پوست یا عمیق ترین لایه آن
هجوم سرطان به اعصاب کوچک پوست
وجود زائده پوستی بر روی گوش بیمار
پس از آنکه بخش های مربوط به سیستم TNM و مشخصات مربوطه تکمیل شد، مرحله سرطان معلوم می شود. برای مرحله بندی سرطان یاخته های بنیادین پوست، عوامل مربوطه گروه بندی می گردند و از 0 تا IV شماره بندی می شوند. ویژگی ها و مراحل سرطان یاخته های بنیادین پوست اینها هستند :
مرحله 0 از سرطان یاخته های بنیادین پوست : این مرحله، مرحله باقی ماندن سرطان در محل اولیه آن می باشد. سرطان کشف شده در این مرحله فقط در پوست بیرونی وجود دارد و به غشا میانی پوست سرایت نکرده است.
مرحله I از سرطان یاخته های بنیادین پوست : در این مرحله، زایده سرطانی ابعادی کم تر از 2 سانتیمتر دارد و به غدد لنفاوی مجاور یا اندام های مجاور سرایت نکرده است و یکی از ویژگی های ریسک بالا را دارد.
مرحله II از سرطان یاخته های بنیادین پوست : در این مرحله، زائده سرطانی ابعادی بزرگ تر از 2 سانتیمتر دارد و به غدد لنفاوی مجاور یا اندام های مجاور سرایت نکرده است و دو تا یا بیشتر از ویژگی های ریسک بالا را دارد.
مرحله III از سرطان یاخته های بنیادین پوست : در این مرحله، سرطان به استخوان های صورت یا غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده ولی به سایر اندام های بدن گسترش نیافته است.
مرحله IV از سرطان یاخته های بنیادین پوست : در این مرحله، زائده سرطانی هر سایزی می تواند داشته باشد و نیز ممکنست به یک یا چند غدد لنفاوی منتقل شده باشد، در این مرحله، زائده سرطانی بزرگ تر از 3 سانتیمتر است و ممکنست به استخوان ها یا دیگر بخش های بدن سرایت کرده باشد.