اطلاعات مربوط به سرطان لوزالمعده
سرطان لوزالمعده چیست؟
سرطان لوزالمعده یک سرطان مهاجم است که در بافت های لوزالمعده ایجاد می شود. لوزالمعده در شکم در بالای معده قرار دارد و به هضم غذا کمک می کند. لوزالمعده هم غدد مترشحه بیرونی را دربرمی گیرد (که آنزیم هایی را تولید می کنند که به هضم غذا کمک می کنند) و هم غدد مترشحه داخلی را دربرمی گیرد (که هورمون هایی را تولید می کنند که شامل انسولین می شود که به کنترل قند خون کمک می کند).
انواع سرطان لوزالمعده
دو نوع سرطان لوزالمعده وجود دارد، سرطان مربوط به غدد مترشحه بیرونی و سرطان مربوط به غدد مترشحه درونی. حدود 95 درصد از سرطان های لوزالمعده در یاخته های غدد مترشحه بیرونی آغاز می شود.
تومورهای غدد مترشحه بیرونی: بیشتر تومورهایی که بر غدد مترشحه بیرونی اثر می گذارند، adenocarcinomas نامیده می شوند. این نوع سرطان در مجاری لوزالمعده بوجود می آید. درمان این تومورها براساس مرحله رشد آن می باشد.
تومورهای غدد مترشحه درونی: این تومورها کم تر متداولند و در بیشتر موارد نیز خوش خیم هستند. با وجود نادر بودن، این سرطان پدید آمده از یک تومور مترشحه درونی (مثلا تومورهای یاخته ای دور افتاده)، بر یاخته های مولد هورمون اثر می گذارد.
شیوع سرطان لوزالمعده
سرطان لوزالمعده نهمین یا دهمین سرطان شایع در آمریکا است. درخلال سال 2010 حدود 43 هزار نفر در این کشور مبتلا به لوزالمعده بودند.
عوامل ابتلاء به سرطان لوزالمعده
لوزالمعده در فرآیند گوارش، نقشی حیاتی دارد چون مسئول ساخت برخی از شیره های گوارشی است. این عضو غده ای شکل در پشت معده قرار دارد و به دوازدهه (بخش ابتدای روده کوچک) وصل است.
شیره های لوزالمعده (آنزیم ها) به رود کوچک ترشح می شوند تا به خرد کردن غذا (پروتئین ها، چربی ها و نشاسته) کمک کنند به گونه ای که مواد مغذی بتوانند توسط بدن جذب شوند. بدون این آنزیم ها بدن دچار گرسنگی خواهد شد چون مواد مغدی بدون اینکه در دسترس بدن قرار گیرند، دفع خواهند شد.
لوزالمعده علاوه بر کمک به گوارش غذا، به عنوان بخشی از غدد درون ریز نیز می باشد (غددی که هورمون هایی را برای تنظیم بدن ترشح می کنند). مثلا انسولین و گلوکوژن بوسیله لوزالمعده تولید می شود که برای تنظیم قند خون استفاده می شوند. این دو فرآورده لوزالمعده که آنزیم ها و هورمون هایی را می سازند، احتمالا به علت دو نوع یاخته های گوناگون می باشند: یاخته های برون ریز (که آنزیم های گوارشی را تولید می کنند) و یاخته های درون ریز (که هورمون ها را تولید می کنند).
سرطان می تواند در هریک از این انواع یاخته ها بوجود آید اما 95 درصد از موارد سرطان لوزالمعده در یاخته های برون ریز (مولد آنزیم) آغاز می شوند. تومورهای درون ریز لوزالمعده (PET) که کم تر شیوع دارند، تومورهای یاخته ای یا neuroendocrine نامیده می شوند. عوامل ابتلاء ، نشانگان و درمان این نوع تومورها ممکنست با درمان سرطان های لوزالمعده مربوط به غدد برون ریز متفاوت باشد چون یاخته هایی که تحت تاثیر قرار می گیرند، رفتار متفاوتی دارند.
عوامل ابتلاء به تومورهای یاخته ای کوچک بدخیم
سرطان های لوزالمعده که در یاخته های درون ریز آغاز شوند، بسیار کمیاب هستند. بیشتر تومورهای درون ریز فعال، خوش خیم (غیر سرطانی) هستند.
معمولا تومورهای یاخته ای بدخیم، تومورهای فعالی نیستند. بنابراین نشانگان مربوطه اغلب مربوط به گسترش سرطان است تا اینکه مربوط به تولید زیاد یک هورمون خاص مانند انسولین و گلوکوژن. این نوع سرطان ممکنست توسط سندروم چند گانه neoplasia نوع 1 (MEN1) ایجاد شده باشد که یک اختلال ژنتیکی کمیاب است. Neurofibromatosis نوع 1 که آن نیز یک اختلال ارثی است که توسط جهش هایی در ژن NF1 ایجاد شده است، ممکنست عاملی برای ابتلاء به سرطان لوزالمعده باشد.
عوامل ابتلاء به سرطان های لوزالمعده برون ریز
متداول ترین نوع از سرطان لوزالمعده معمولا در یاخته های برون ریز پدید می آید. بیشتر سرطان های لوزالمعده برون ریز در کسانی که بالای 45 سال سن دارند، بوجود می آید و سن میانگین تشخیص این بیماری 72 سال است. بنا به یک دلیل ناشناخته، مردان نسبت به زنان تا حدودی احتمال بیشتری برای دچار شدن به سرطان لوزالمعده دارند. عوامل متداول ابتلاء به سرطان لوزالمعده اینها هستند :
سن (نزدیک به 90 درصد از موارد سرطان لوزالمعده در سن 55 سال و بالاتر رخ می دهد)
چاقی
کشیدن سیگار
دیابت
بیماری مزمن لوزالمعده
بیماری کبدی
عفونت Helicobacter pylori (H.pylori)
نشانگان ژنتیکی
حدود 10 درصد از موارد سرطان لوزالمعده به عوامل ژنتیکی مربوط هستند و این بدان معناست که جهش ژنی ارثی از والدین به بچه هایشان رسیده است. اگرچه این موارد ژنی مستقیما سبب سرطان لوزالمعده نمی شوند اما ممکنست احتمال ابتلاء به آن را افزایش دهند. جهش های ژنتیکی زیر به عنوان عوامل ابتلاء به سرطان لوزالمعده درنظر گرفته می شوند :
جهش هایی در ژن BRCA2 (سندروم سرطان های ارثی پستان و تخمدان)
جهش هایی در ژن p16 (تومور سیاه رنگ قشر عمیق پوست که ریشه خویشاوندی دارد)
جهش هایی در ژن PRSS1 (بیماری لوزالمعده با ریشه خویشاوندی)
اینها دیگر سندروم های ارثی هستند که ممکنست به سرطان لوزالمعده ارتباط داشته باشند :
سندروم Lynch
سندروم Peutz-Jeghers (PJS)
سندروم Von Hippel-Lindau (VHL)
درک عوامل ابتلاء به سرطان لوزالمعده
تقریبا یک سوم (20 تا 30 درصد) از همه موارد سرطان لوزالمعده به کشیدن سیگار ارتباط دارند. مواد شیمایی سرطان زا که در فرآورده های دخانیاتی وجود دارد، ممکنست سبب آسیب رسیدن به لوزالمعده شود و سیگار کشیدن می تواند احتمال ابتلاء به دیگر بیماری ها مانند التهاب درازمدت لوزالمعده را نیز افزایش دهد. همچنین ممکنست احتمال دچار شدن به دیابت و یا چاقی در بین افراد سیگاری بیشتر باشد.
اگرچه روش مطمئنی برای جلوگیری وجود ندارد ولی شواهد زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه ترک سیگار احتمال ابتلاء به چندین سرطان را کاهش می دهد که یکی از آنها سرطان لوزالمعده است.
اگر براین باور هستید که شاید بنا به دلایلی خاص و یا سندروم ژنتیکی، احتمال ابتلاء به سرطان را دارید و یا نیاز به ترک سیگار دارید، با پزشک خودتان صحبت کنید. شناسایی عوامل ابتلاء، نخستین گام در کنترل سلامتی و کاهش احتمال ابتلاء به سرطان می باشد.
توجه: هر عاملی که سبب افزایش احتمال ابتلاء به بیماری باشد، عامل احتمال ابتلاء نامیده می شود. داشتن یکی از این عوامل، به معنی این نیست که شما سرطان خواهید گرفت و نیز نداشتن این عوامل نیز به معنی این نیست که شما سرطان نخواهید گرفت. اگر فکر می کنید که یک یا چند عامل از این عوامل را دارید، با پزشک خودتان درمیان بگذارید.
نشانه ها و علائم سرطان لوزالمعده
نشانه های سرطان لوزالمعده کدامند؟
لوزالمعده در پشت معده قرار دارد. عملکرد و موقعیت لوزالمعده می تواند شناسایی سرطان آن را مشکل کند، به ویژه در مراحل اولیه بیماری و نشانه های آن، سرطان لوزالمعده ممکنست برحسب نوع یاخته هایی که تحت تاثیر قرار گرفته اند، متفاوت باشد.
سرطان های برون ریز لوزالمعده (که در یاخته هایی بوجود می آید که مسئول تهیه آنزیم های گوارشی هستند)، ممکنست توانایی بدن را برای جذب مواد مغذی کاهش دهد. تومورهای درون ریز لوزالمعده (PET یا یاخته های جزیره مانند کوچک) ممکنست سبب تولید اضافی هورمون های خاصی شود که منجر به سندروم های متعدد مرتبط با غدد درون ریز می شوند.
نشانه های عمومی سرطان لوزالمعده
بیشتر موارد سرطان لوزالمعده در یاخته های برون ریز بوجود می آیند (یاخته هایی که آنزیم های گوارشی را تولید می کنند که به تجزیه کردن پروتئین ها، چربی ها و نشاسته کمک می کنند). این آنزیم ها نقشی اساسی در گوارش غذا دارند. ممکنست که نشانه های سرطان لوزالمعده تا رسیدن سرطان به مراحل پیشرفته آن و یا پیش از آنکه سرطان به دیگر بخش های بدن سرایت کند، دیده نشوند. اگرچه بسیاری از علائم سرطان لوزالمعده را می توان به دیگر بیماری ها نیز نسبت داد ولی برخی از نشانه های متداول این سرطان عبارتند از :
یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها)
مشکلات گوارشی شامل مدفوع غیرطبیعی، تهوع یا استفراغ
وجود درد در بالای شکم که تا پشت هم ادامه دارد
کاهش اشتها
تهوع
کاهش وزن ناگهانی
تورم در کیسه صفرا (که معولا به هنگام معاینه پزشک معلوم می شود)
لخته های خون
نشانه های تومور یاخته درون ریز
نشانه های سرطان لوزالمعده ممکنست توسط هورمون هایی اضافه بوجود بیاید که توسط تومورهای یاخته های جزیره ای تولید می شود (ایجاد سرطان دریاخته های درون ریز لوزالمعده). علائم سرطان لوزالمعده می تواند شامل سرگیجه، اسهال و اسپاسم های عضلانی باشد. فقط حدود پنج درصد از همه موارد سرطان لوزالمعده در یاخته های درون ریز پدید می آیند. تومورهای لوزالمعده که هورمون اضافه تولید می کنند، اینها هستند :
Gastrinomas - توموری که gastrin تولید می کند، ممکنست سبب شود که بدن اسید معده زیادی تولید کند. زخم معده ممکنست در اثر اسید زیاد معده باشد. درد، تهوع و کاهش اشتها، علائم متداول زخم معده می باشند. این ناراحتی به عنوان سندروم Zollinger-Ellison نیز شناخته می شود.
Glucagonomas - Glucagonomas تولید هورمون گلوکوژن را افزایش می دهد، هورمونی که تنظیم گلوکز خون را برعهده دارد. برخی نشانه ها و مواردی که می توانند ناشی از گلوکوژن اضافی باشد، اینها هستند: دیابت (افزایش قند خون)، اسهال، کاهش وزن و سوزش زبان یا دهان.
انسولین- گلوکز سبب بالا رفتن قند خون می شود و انسولین مقدار گلوکز خون را پایین می آورد. توموری که انسولین تولید می کند (insulinomas) می تواند قند خون را به میزان زیادی کاهش دهد و حالتی را پدید آورد که hypoglycemia نامیده می شود. نشانه های hypoglycemia ممکنست شامل ضعف، گیجی یا عرق کردن غیرعادی باشد. در حالت های شدید، میزان قند خون می تواند سبب بهوشی یا به کما رفتن شخص شود.
Somatostatinomas – Somatostatinomas بر روی تنظیم دیگر هورمون ها از جمله گلوکوژن و انسولین تاثیر می گذارد. این نوع تومورها می توانند سبب دیابت و همچنین مشکلاتی در رابطه با مثانه نیز شوند.
تومورهای پپتید روده ای Vasoactive (VIPomas)- این تومورها اغلب به VIPomas نسبت داده می شوند که ممکنست سبب مشکلات گوارشی شوند. پایین بودن میزان اسید معده و کاهش پتاسیم در خون از فرآیند گوارش جلوگیری می کند. در ابتدا احتمال دارد که این موضوع سبب اسهال شود. ممکنست با گسترش تومور، شدت اسهال زیاد شود به گونه ای که بیمار هر روز به دفعاتی بسیار زیادی اجابت مزاج داشته باشد.
Polypeptide لوزالمعده (PPomas)- این هومورن هم در عملکرد برون ریز و هم درون ریز دخالت دارد. PPomas ممکنست دردی غیرطبیعی را سبب شود و ممکنست منجر به بزرگ شدن کبد شود.
توجه: احتمال دارد که این نشانه ها در اثر مشکلاتی جز سرطان باشند. بهتر است که برای تشخیص دقیق با یک متخصص مشورت شود.
تشخیص و ردیابی سرطان لوزالمعده
هر بیمار دارای سرطان لوزالمعده ، شرایطی خاص خود دارد. هنگامی که بیمار به یک مرکز درمانی سرطان وارد می شود، مجموعه ای از تست ها بر روی او انجام می شود تا بیماری به صورت دقیقی تشخیص داده شود. این موضوع به تیم درمانی کمک می کند تا برنامه درمانی متناسب با شرایط بیمار تهیه کند.
درخلال درمان سرطان لوزالمعده ، تصویربرداری های پیشرفته و تست های آزمایشگاهی انجام می شود تا بیماری زیرنظر قرار گیرد و واکنش او به معالجات ارزیابی شود.
آزمایش ها، ابزارها و روش های تشخیص
در ابتدا پزشکان، سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کنند. همچنین بیمار مورد معاینه بدنی قرار می گیرد تا وجود یرقان، تورم غیرطبیعی، بزرگ شدن مثانه و غیره در او کنترل شود.
پزشکان از یک یا چند تست از تست های زیر استفاده می کنند تا تشخیص بیماری و تهیه طرح درمانی انجام شود :
آزمایش خون، مدفوع و ادرار
از آزمایش های گوناگون استفاده می شود تا آنتی ژن های مرتبط با تومور کنترل شوند، از قبیل ارزیابی میزان CA 19-9 (آنتی ژن هیدرات کربن 19-9). همچنین مقدار billirubin کنترل می شود، چون میزان بالای آن می تواند نشانگر بسته شدن مجراهای ادرار باشد.
بپوپسی
بیوپسی بخش مهمی از تشخیص سرطان لوزالمعده را برعهده دارد. درخلال انجام بیوپسی، پزشکان مقدار کمی از بافت لوزالمعده را برمی دارند. انجام بیوپسی با تزریق سوزن ظریف از نوع با هدایت EUS، برای هنگامی که احتمال سرطان لوزالمعده داده می شود، روش متداولی است.
اولتراسوند
در روش اولتراسوند، از فناوری ریزموج برای ایجاد اکوهایی از اندام های درونی بدن مانند لوزالمعده استفاده می شود. اکوهایی که تومورها درست می کنند، با اکوهای تولید شده توسط بافت های سالم متفاوت است.
اولتراسوند آندوسکوپی- چون لوزالمعده در پشت دیگر بخش های بدن پنهان است، درمان آن نیازمند دقت زیادی می باشد. اولتراسوند آندوسکوپی امکان تهیه تصاویری با کیفیت بالا از لوزالمعده را فراهم می سازد و درمان مستقیم لوزالمعده را میسر می سازد.
سی تی اسکن (تصویربرداری کامپیوتری)
در سی تی اسکن از تصاویر تهیه شده با پرتو ایکس برای نشان دادن اعضاء داخل بدن استفاده می شود. سی تی اسکن به ویژه تصاویر دقیقی از آن دسته از اعضاء بدن را که بافت نرمی دارند، نشان می دهد.
GE Discovery™ PET/CT 600 Scanner – سی تی اسکن 4 بعدی بسیار پیشرفته، تصاویر با پرتوی ایکس برشی از ساختارهای درون بدن تهیه می کند. همچنین این روش پزشکان را قادر می سازد که درمانی مطابق با الگوهای تنفسی برنامه ریزی کنند.
MRI (تصویربرداری با کمک تشدید مغناطیسی)
به هنگام تشخیص سرطان لوزالمعده ، ممکنست تیم درمانی از MRI (تصویربرداری با کمک تشدید مغناطیسی) بهره بگیرد که از امواج رادیوفرکانسی برای تهیه تصاویر برشی دقیق از لوزالمعده استفاده کند.
پرتو ایکس
با پرتو ایکس، تصاویری از درون بدن تهیه می شود تا بتوان سرطان لوزالمعده را ردیابی و مرحله بندی کرد.
Percutaneous transhepatic cholangiography (PTC) – درخلال این تست سرطان لوزالمعده ، پزشکان ماده ای رنگی به کبد تزریق می کنند تا با دقت مجاری صفرا را بررسی کنند، این مجاری احتمالا در اثر بیماری دگرگون شده اند.
Angiogram - در این تست، پزشکان ماده ای رنگی به یک شریان تزریق می کنند تا رگ های خونی را مشخص کنند و سپس تصاویری تهیه می کنند تا ببینند آیا خون در بخش خاصی که توسط تومور بسته شده است، جریان پیدا می کند یا نه و اینکه جریان خون چگونه انجام می شود.
ERCP (endoscopic retrograde cholangiopancreatography)
در روش ERCP ، یک لوله بلند قابل انعطاف سبک (که endoscope نام دارد)، به درون بخش نخست روده کوچک فرستاده می شود. سپس از یک ماده رنگی برای مشخص کردن مجاری لوزالمعده استفاده می شود. می توان نمونه هایی از یاخته ها یا مایع را برداشت تا آن را زیر میکروسوپ بررسی کرد.
SpyGlass – آندوسوکوپ SpyGlass یک پروب فیبر نوری دارد که دوربینی به آن متصل است و امکان شناسایی انسدادهای مجرای صفرا را فراهم می سازد.
Laparoscopy
در خلال انجام این روش، پزشکان شکاف کوچکی در شکم ایجاد می کنند تا موارد غیر طبیعی آن بخش را با دقت ببینند. این موضوع می تواند ابزار سودمندی برای مرحله بندی سرطان لوزالمعده باشد و اینکه آیا سرطان به کبد سرایت کرده است یا نه.
مرحله بندی سرطان لوزالمعده
برای بررسی پیشرفت بیماری می توان از چندین ابزار استفاده کرد تا تعیین شود که آیا سرطان به فراتر از لوزالمعده نیز گسترش یافته است یا نه. مثلا پزشک می تواند تست هایی اضافی انجام دهد از قبیل laparoscopy، عکس برداری با پرتو ایکس از قفسه سینه یا اسکن استخوان ها. در روش laparoscopy شکاف کوچکی در شکم ایجاد می کنند تا موارد غیر طبیعی را پیدا کنند. برای اطمینان از اینکه در سینه سرطان وجود ندارد، ممکنست پزشک یک عکس برداری با پرتو ایکس از قفسه سینه انجام دهد. سرانجام اسکن استخوان می تواند نشان دهد که آیا سرطان به استخوان ها سرایت کرده است یا نه.
مراحل سرطان لوزالمعده
هنگامی که نتایج تست ها بدست می آید، پزشک می تواند یکی از سه مرحله سرطان لوزالمعده را تعیین کند :
قابل قطع کردن: برآمدگی های تومور را می توان برداشت.
پیشرفت تومور در محل: سرطان به مناطق پیرامون لوزالمعده از قبیل بافت ها یا رگ های خونی گسترش یافته است.
جابجایی سرطان: سرطان در چندین عضو از بدن مستقر شده است.
طبقه بندی
گاهی پزشکان از یک سیستم طبقه بندی براساس چهار مرحله عددی بهره می گیرند. این سیستم، سیستم مرحله بندی نام دارد و از آن برای سرطان های گوناگونی از جمله سرطان لوزالمعده استفاده می شود.
با بهره گیری از سیستم مرحله بندی سرطان لوزالمعده ، پزشکان برای وقتی که بیماری به بافت پیرامون لوزالمعده سرایت کرده است (مرحله 1)، تفاوت قائل می شوند و نیز برای هنگامی که سرطان به رگ های خونی نزدیک لوزالمعده رسیده است. این سیستم همچنان مرحله پیشرفته سرطان لوزالمعده را اعلام می کند.
گاهی یک درجه به سرطان لوزالمعده داده می شود. به مانند مراحل سرطان لوزالمعده ، درجه سرطان کمک می کند که چگونگی پیشرفت تومور طبقه بندی شود و اینکه رشد و گسترش آن به بافت پیرامونی و دیگر بخش های بدن تا چه اندازه است، درجات بین 1 و 4. با G1 تعیین می کند که یاخته های سرطانی شبیه به یاخته های طبیعی بنظر می رسند و G4 نشان می دهد که یاخته های سرطانی ظاهری بسیارغیر طبیعی دارند.
سیستم TNM برای مرحله بندی سرطان لوزالمعده
فرآیند مرحله بندی سرطان لوزالمعده از سیستم TNM بهره می گیرد که در آن از سه معیار استفاده می شود تا در مورد تعیین مرحله سرطان قضاوت شود: سایز و موقعیت تومور اولیه (T)، غدد لنفاوی مجاور (N) و اینکه آیا تومور به بقیه نقاط بدن سرایت کرده است یا نه (M).
تومور اولیه (T)
TX- تومور اولیه را نمی توان ارزیابی کرد.
TO- شواهدی از تومور اولیه وجود ندارد.
Tis- سرطان در محل خود قرار دارد.
T1- تومور به به لوزالمعده محدود است و ابعاد آن 2 سانتیمتر و یا کم تر است.
T2- تومور به به لوزالمعده محدود است و ابعاد آن بیشتر از 2 سانتیمتر است.
T3- تومور به فراتر از لوزالمعده گسترش یافته است ولی جابجایی نداشته است.
T4- تومور جابجا شده است.
غدد لنفاوی محل (N)
Nx- غدد لنفاوی محل را نمی توان بررسی کرد.
N0- هیچ گونه غدد لنفاوی محلی وجود ندارد.
N1- سرطان به غدد لنفاوی محلی سرایت کرده است.
انتقال سرطان به بخش های دور دست
M0- سرطان هیچ گونه انتقالی به بخش های دور دست نداشته است.
M1- سرطان به بخش های دور دست سرایت کرده است.