اطلاعات مربوط به سرطان راست روده
سرطان راست روده چیست؟
سرطان راست روده، سرطانی است که در بافت راست روده شکل می گیرد. راست روده بخشی از سیستم گوارش بدن است. سیستم گوارش، آب و مواد مغذی را از غذا می گیرد و کمک می کند که مواد زائد از بدن دفع شود.
سیستم گوارش از مری، معده و روده ها تشکیل شده است. راست روده، چند اینچ انتهایی روده بزرگ است. هنگامی که یاخته ها رشدی غیر عادی و خارج از کنترل پیدا می کنند، توموری سرطانی بوجود می آید.
کلیات مربوط به سرطان راست روده
سرطان راست روده بیشتر در بین مردان و زنان بالای 50 سال دیده می شود. البته این سرطان در بین جوانان هم وجود دارد و نیز بندرت در بین نوجوانان هم دیده می شود. سیگار کشیدن را به سرطان راست روده نسبت می دهند و نیز برنامه های غذایی سرشار از چربی و با فیبر کم. پذیرفتن یک برنامه زندگی سالم که دارای چربی کم و فیبر زیاد در برنامه غذایی روزانه باشد، برای جلوگیری از این سرطان نقشی اساسی دارد به ویژه اگر در خانواده شما سابقه سرطان راست روده وجود داشته باشد.
انواع سرطان راست روده
انواع گوناگون سرطان راست روده به شرح زیر می باشد :
Adenocarcinoma ها - این سرطان ها متداول ترین سرطان راست روده می باشند. این سرطان ها در درون یاخته های غدد مولد مخاط ایجاد می شود. این یاخته ها هنگامی که بطور عادی کار می کنند، دیواره های داخلی راست روده را روانکاری می کنند.
تومورهای Carcinoid - این تومورها نوعی تومور neuroendocrine مولد هورمون هستند. اگرچه این انواع تومورها ممکنست در هر جایی بوجود بیایند، تومورهای carcinoid بیشتر احتمال دارد در روده ها بوجود بیاید تا در درون راست روده. این تومورها معمولا به کندی رشد می کنند و ممکنست در ابتدا به عنوان یک تومور خوش خیم پدیدار شوند.
Lymphoma ها – مربوط به بیماری های سیستم مصونیت بدن می باشند که در غدد لنفاوی رخ می دهند. اما این سرطان می تواند در هر بخشی از بدن بوجود آید از جمله در راست روده.
عوامل ابتلاء به سرطان راست روده
رشد غیر عادی بافت های نرم جداره داخلی راست روده و یا مجرای راست روده، در طول زمان تبدیل به سرطان می شود. آنچه که سبب می شود سرطان راست روده بوجود بیاید، کاملا شناخته شده نیست اما پژوهشگران چندین عامل را کشف کرده اند که ممکنست نقشی را در این مورد بازی کنند. هر چیزی که ممکنست در ایجاد شرایط پیش سرطانی سهیم باشد، یک عامل ابتلاء نامیده می شود. میزان کنترلی که ممکنست شما بر این عوامل داشته باشید، متفاوت است.
برخی از این عوامل مانند برنامه غذایی و ورزش، قابل کنترل هستند و این در حالی است که شرایطی شبیه به سندروم بیماری از والدین به کودکانشان می رسد. دیگر عوامل ابتلاء مانند سن و یا سابقه دیابت، لزوما قابل کنترل نیستند اما با حفظ زندگی سالم، ممکنست ریسک کلی مرتبط با این عوامل به حداقل برسد.
عوامل ابتلاء به سرطان راست روده در ارتباط با سبک زندگی
بسیاری از عوامل ابتلاء به سرطان راست روده مرتبط با سبک زندگی، قابل کنترل می باشند. سیگار کشیدن، عادت های غذایی و فعال نبودن، عواملی هستند که منجر به این نوع سرطان می شوند.
مصرف دخانیات - شواهدی وجود دارد که مواد شیمیایی که در اثر کشیدن سیگار در بدن آزاد می شود، ممکنست احتمال ابتلاء به سرطان را افزایش دهد. کسانی که مدتی طولانی سیگار می کشند، احتمال دارد بیش از دیگران مبتلاء به سرطان راست روده شوند.
مصرف الکل - نوشیدن مقدار زیاد الکل ممکنست منجر به افزایش احتمال ابتلاء به سرطان راست روده شود.
عادت های غذایی - خوردن زیاد گوشت های فرآوری شده و یا گوشتی که در دمای خیلی بالا پخته شده است، ممکنست احتمال ابتلاء به سرطان راست روده را افزایش دهد. اما خوردن مقدار زیاد سبزیجات می تواند احتمال دچار شدن به این بیماری را کاهش دهد.
زندگی غیر فعال - ورزش می تواند احتمال دچار شدن به سرطان راست روده را به حداقل برساند. زندگی فعال می تواند با کنترل وزن شما نیز در این مورد یاری دهنده باشد چرا که وزن زیاد، خود عامل دیگری برای مستعد شدن شخص برای ابتلاء به این بیماری است.
سابقه پزشکی شخص
با افزایش سن، احتمال ابتلاء شخص به سرطان راست روده افزایش می یابد. بیشتر موارد این نوع سرطان در افراد بالای 50 سال دیده می شود. جنبه های دیگری از سابقه پزشکی فرد وجود دارد که ممکنست نقشی در دچار شدن احتمالی او به سرطان راست روده داشته باشد :
بیماری مشکل ساز شکم (IBD) – بیماری Crohn و ورم مخاط روده بزرگ، دو نوع شرایط ویژه ای هستند که سبب جراحت یا سوزش روده بزرگ و راست روده می شوند. دیگر شرایط مشابه نیز ممکنست با IBD مشخص شوند. عفونت یا سوزش طولانی مدت روده بزرگ یا راست روده، احتمال دچار شدن به این سرطان را افزایش می دهد.
چاقی – داشتن وزن زیاد، احتمال دچار شدن به سرطان راست روده را افزایش می دهد. تاثیر افزایش وزن، ممکنست مرتبط با برخی از عادت های غذایی و نیز نداشتن فعالیت جسمانی نیز باشد.
دیابت نوع دوم – دیابت نوع دوم ممکنست احتمال ابتلاء به سرطان راست روده را افزایش دهد. این شرایط ممکنست بر پیش بینی بیماری نیز تاثیر بگذارد.
سابقه داشتن سرطان و یا پولیپ روده – سابقه شخص در مورد سرطان colorectal ، می تواند احتمال مبتلاء شدن را افزایش دهد. همچنین پولیپ هایی که خوش خیم (غیر سرطانی) هستند، ممکنست بدخیم (سرطانی) شوند.
شرایط ارثی
بیشتر موارد سرطان راست روده، از جهش های اکتسابی ژنی ناشی می شوند که این تغییرات سرطانی در DNA می باشد که در طول زندگی شخص رخ می دهد. اما شرایط ارثی خاص ممکنست شما را بیشتر مستعد سرطان راست روده کند.
تقریبا پنج درصد از موارد تشخیص سرطان راست روده در بین کسانی است که از نظر ژنی مستعد این بیماری هستند. کسانی که از خانواده هایی می باشند که دارای سابقه سرطان colorectal و یا پولیپ هستند، احتمال زیادی برای دچار شدن به این بیماری دارند.
پولیپ های خانوادگی adenomatous (FAP) – این شرایط سبب صدها یا هزاران رشد خوش خیم یاخته ها (پولیپ) در جداره داخلی روده بزرگ و راست روده می شود. این پولیپ ها اگر تحت جراحی قرار نگیرند، ممکنست سرطانی شوند.
سندروم بد- که سرطان colorectal غیر پولیپی ارثی (HNPCC) نیز نامیده می شود، احتمال بوجود آمدن یک سرطان راست روده جداگانه را در سن پایین افزایش می دهد، مثلا در پیش از 40 سالگی.
سندروم Turcot – این شرایط ژنتیکی کمیاب ممکنست سبب پولیپ های چندگانه روده بزرگ adenomatous شود بنابراین احتمال ابتلاء به هر دو سرطان روده بزرگ و راست روده را افزایش می دهد.
سندروم Peutz-Jeghers (PJS) – این سندورم ممکنست از والدین به ارث رسیده باشد و یا خود بخود ایجاد شده باشد. این شرایط نادر سبب پولیپ های بزرگی در سیستم گوارشی می شود.
توجه: هر چیزی که احتمال ابتلاء به یک بیماری را افزایش می دهد، عاملی برای احتمال ابتلاء نامیده می شود. دارا بودن عوامل احتمال ابتلاء به سرطان بدین معنی نیست که شما حتما دچار این بیماری خواهید شد و نداشتن این عوامل بدان معنی نیست که شما به هیچ وجه دچار این بیماری نخواهید شد. اگر فکر می کنید که احتمال ابتلاء به این بیماری را دارید، آن را با پزشک خودتان در میان بگذارید.
نشانه های سرطان راست روده
نشانه های سرطان راست روده ممکنست شبیه به دیگر بیماری های سیستم گوارشی باشد مانند تورم مخاط روده بزرگ، بیماری Crohn و یا حتی سرطان روده بزرگ و یا سرطان colorectal . اغلب هیچ نشانه اولیه ای از سرطان روده بزرگ یا راست روده وجود ندارد. اما همچنان که سرطان گسترش می یابد، نشانه های سرطان راست روده ممکنست بیشتر مداوم و شدید شوند. افراد دارای بیماری شکمی شدید (IBD) از قبیل ورم مخاط روده بزرگ یا بیماری Crohn، ممکنست که با فرونشین کردن نشانه ها، دوره هایی از بهبود را داشته باشند.
نشانه های سرطان راست روده – تغییرات در اجابت مزاج
پدیدار شدن تومور در راست روده یا مجرای راست روده، ممکنست تغییری را در میزان سفتی، شکل یا تعداد دفعات اجابت مزاج به همراه داشته باشد. ممکنست که شدت نشانه ها افزایش یابد یا با گسترش سرطان در سراسر راست روده یا روده بزرگ، نشانه های بیشتری پدیدار شود. خون ریزی از راست روده ممکنست سبب شود که رنگ مدفوع به قرمز روشن تغییر کند. ممکنست که خون ریزی یک تومور، تغییر رنگ مدفوع را سبب شود و گاهی رنگ مدفوع را خیلی تیره کند.
تغییراتی در اجابت مزاج که ممکنست مرتبط با سرطان راست روده باشد، اینها هستند :
اسهال
یبوست
ناتوانی برای تخلیه کامل مدفوع
تغییر در سایز یا شکل مدفوع (باریک تر شدن از حد عادی)
مدفوع خونی (یا دارای رنگ روشن و یا خیلی تیره)
نشانه های عمومی سرطان راست روده
ممکنست مراحل اولیه سرطان راست روده، هیچ نشانه ای نداشته باشد. اما تغییرات سیستماتیک تر ممکنست ناشی از این باشد که تومور در لایه های بافت جداره راست روده، عمیق تر می شود و یا سرطان در حال سرایت به کل بدن است.
نشانه های عمومی این بیماری می تواند شامل اینها باشد :
درد در راست روده
درد یا ناراحتی در شکم
درد زیاد ناشی از گاز معده یا دل پیچه زیاد
احساس نفخ یا پر بودن شکم
تغییر در اشتها
کاهش وزن بی دلیل
احساس کسالت یا خستگی
مفهوم نشانه های سرطان راست روده
نشانه های سرطان راست روده ممکنست علامت دیگر شرایط یا بیماری های گوارشی باشد. برخی از نشانه ها مانند مدفوع همراه با خون یا درد شدید در شکم، باید بی درنگ به پزشک اطلاع داده شود. داشتن هر یک از این نشانه ها، ضرورتا به معنی این نیست که شما سرطان دارید اما ممکنست علامتی از دیگر بیماری ها باشد که می باید از طریق درمان، بهبود یابد. اگر نشانه هایی دارید، یک بررسی یا غربال گیری می تواند سرطان را در مراحل اولیه آن شناسایی کند، پیش از آنکه سرطان به کل بدن سرایت کند.
اگر نشانه هایی از این بیماری را در خود دارید یا فکر می کنید که ممکنست ریسک ناشی از سندروم ژنتیکی مربوطه را داشته باشید، می باید با پزشک خودتان صحبت کنید. چندین روش غربال گیری وجود دارد که می تواند پولیپ ها یا سرطان را شناسایی کند. غربال گیری می تواند پیش از آنکه نشانه های بیماری پدیدار شوند، آن را شناسایی کند.
توجه: احتمال دارد که این نشانه ها در اثر شرایط دیگر و یا ناشی از انواع دیگر سرطان باشد. بهتر است که برای تشخیص دقیق با یک متخصص مشورت کنید.
تشخیص سرطان راست روده
اگر هر گونه نشانه سرطان راست روده دارید، هرچه زودتر با پزشک خودتان مشورت کنید. او ممکنست تست های تشخیصی انجام دهد تا علت این نشانه ها را معلوم کند. پزشک ممکنست کار خودش را با یک آزمایش خون آغاز کند تا سطح بالای آنتی ژن carcinoembryonic (CEA) را بررسی کند که این مورد در افراد دارای سرطان راست روده، شایع است.
اگر سن شما بالاتر از 50 سال است، توصیه می شود که اسکوپ های منظمی از روده بزرگ خودتان داشته باشید. در خلال انجام این روش که کم ترین تخریب را به همراه خود دارد، پزشک منطقه راست روده و نیز روده بزرگ را با قرار دادن یک لوله در راست روده معاینه می کند. اگر او به یک منطقه مشکوک بربخورد، ممکنست که در این حال یک عمل biopsy انجام دهد.
جدا از آزمایش خون و معاینه به روش اسکوپ روده بزرگ، پزشک ممکنست از این ابزارهای غربال گیری و تشخیص برای سرطان راست روده استفاده کند: آندوسکوپی ماوراء صوت، سی تی اسکن و MRI لگنی (برای تعیین مرحله سرطان).
مرحله بندی سرطان راست روده
مرحله بندی سرطان راست روده با ارزیابی سه بخش کلیدی سرطان آغاز می شود: سایز، موقعیت و میزان گسترش آن. در مراحل اولیه سرطان راست روده (مرحله صفر)، سرطان گسترش پیدا نکرده است و تومورها محدود به جداره داخلی (غشاء مخاطی) راست روده یا مجرای راست روده می شوند. مراحل بعدی با میزان رشد و نیز گسترش بافت های سرطانی به درون لایه های دیواره راست روده مشخص می شوند.
همچنان که سرطان پیشرفت می کند، ممکنست از طریق دیواره راست روده به روده بزرگ، مثانه یا مجرای ادرار سرایت کند. در پیشرفته ترین مرحله بیماری (مرحله 4)، سرطان به همه بدن و به غدد لنفاوی سرایت کرده است.
مفهوم سیستم TNM
از یک گروه بندی با سه بخش کلیدی برای مرحله بندی سرطان راست روده استفاده می شود: T، N و M :
تومور- تومورها برحسب مقیاس 0 تا 4 رتبه بندی می شوند. T0 بیانگر آنست که شواهدی دال بر گسترش تومور اولیه به بافت های محل وجود ندارد و افزایش ارقام (T1-T4) وسعت و نیز گسترش سرطان را از طریق دیواره روده بزرگ نشان می دهد. سرطان در جای اولیه (Tis) نشان می دهد که سرطان به فراتر از لایه ماهیچه جداره داخلی (غشاء مخاطی) سرایت نکرده است.
غده - اگر سرطان در غدد لنفاوی پیدا شود، تعداد یاخته های سرطانی با بهره گیری از N1 یا N2 درجه بندی می شود و اگر سرطان به غدد لنفاوی سرایت نکرده باشد، با N0 نشان داده می شود.
گسترش سرطان – سرطانی که گسترش پیدا کرده باشد، با M1 نشان داده می شود و اگر علامتی از گسترش آن وجود نداشته باشد، با M0 نشان داده می شود.
هر دسته (T، N و M) خود ارزیابی و درجه بندی می شود. برای تخصیص اطلاعات نا کافی، از حرف X استفاده می شود (شرایطی که در آن عامل خاصی نمی تواند بدرستی ارزیابی شود).
گروه بندی سرطان راست روده
سیستم TNM سایز تومور را ارزیابی می کند و اینکه سرطان تا چه میزان دورتر از محل اصلی خود گسترش پیدا کرده است :
سرطان راست روده مرحله 0 : سرطان به فراتر از غشاء مخاطی (عضلات جداره داخلی) سرایت پیدا نکرده است. (مثلا Tis، N0، M0)
سرطان راست روده مرحله I : سرطان به فراتر از غشاء مخاطی (عضلات جداره داخلی) سرایت کرده اما به ماوراء روده بزرگ یا دیگر بخش ها و یا غدد لنفاوی گسترش نداشته است. (مثلا T1، N0، M0 یا T2، N0، M0)
سرطان راست روده مرحله II : سرطان به جداره روده بزرگ سرایت کرده است. در این مرحله ممکنست سرطان به بخش های مجاور هم رسیده باشد. هیچ شواهدی درباره گسترش سرطان به غدد لنفاوی یا بخش های دور دست وجود ندارد. (مثلا T3، N0، M0)
سرطان راست روده مرحله III : سرطان به غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده است. در این مرحله، تومور می تواند هر اندازه ای داشته باشد (T1-T4). ممکنست که سرطان به اندام های مجاور نیز رسیده باشد. ممکنست اندام های دورتر بدن مانند شش ها یا کبد، تاثیر نگرفته باشند. (مثلا T1، N1، M0)
سرطان راست روده مرحله IV : ممکنست که سرطان هر سایزی داشته باشد و به همه بدن از جمله بخش های دوردست از قبیل کبد، شش ها و یا جداره داخلی حفره شکمی نیز رسیده باشد. (مثلا هر گونه T و هر گونه N و نیز M1)