اطلاعات مربوط به سرطان غده تیروئید
سرطان غده تیروئید چیست؟
سرطان غده تیروئید، شکلی از سرطان است که از بافت های غده تیروئید ریشه می گیرد. غده تیروئید در جلوی گلو و در زیر غضروف مربوط به تیروئید (که سیب آدم هم نامیده می شود)، قرار دارد.
غده تیروئید چندین هورمون مهم تولید می کند که شامل هورمون تیروئید هم می شود که در کنترل درجه حرارت بدن، وزن، میزان انرژی و ضربان قلب نقش دارد. این غده همچنین calcitonin تولید می کند که به استفاده بدن از کلسیم کمک می کند.
حدود 56 هزار نفر در آمریکا مبتلاء به این بیماری هستند. در مقایسه با دیگر انواع متداول سرطان، سرطان تیروئید در بین جوانان بیشتر وجود دارد. حدود 80 درصد از از موارد این بیماری در بین افراد زیر 65 سال دیده می شود. زنان حدود سه برابر زنان دچار این سرطان می شوند.
انواع سرطان غده تیروئید
انواع گوناگون سرطان غده تیروئید وجود دارد که براساس شباهت یاخته های سرطانی به یاخته های سالم در زیر میکروسکوپ می باشند و نیز براساس نوع یاخته هایی که این یاخته های سرطانی از آنها بوجود آمده اند.
سرطان با حالت برآمدگی (papillary)- این نوع، متداول ترین سرطان غده تیروئید است، حدود 80 درصد از موارد این نوع سرطان، رشدی آهسته دارند، سرطان های متمایزی که از یاخته های کیسه ای بوجود می آیند و می توانند به یک یا هر دو بخش از غده تیروئید سرایت کند. این نوع سرطان ممکنست به غدد لنفاوی مجاور در گردن سرایت کند اما در صورت تشخیص درست، معمولا قابل درمان است.
سرطان کیسه ای (Follicular)- این سرطان، دومین سرطان شایع غده تیروئید است و از هر 10 سرطان تیروئید، یکی از آنها سرطان کیسه ای است. این نوع سرطان بیشتر در کشورهایی دیده می شود که برنامه غذایی مردم آنها دارای ید کافی نیست. این سرطان متمایز از سرطان های تیروئید دیگر است، گرچه این سرطان تهاجمی تر از سرطان papillary می باشد. سرطان کیسه ای معمولا به غدد لنفاوی مجاور سرایت نمی کند اما بیشتر از سرطان papillary احتمال دارد که به دیگر اعضاء بدن مانند شش ها و استخوان ها گسترش یابد. سرطان یاخته Hürthle – این سرطان که بنام سرطان یاخته اسیدی نیز نامیده می شود، نوعی فرعی از سرطان follicular است و حدود 3 درصد از سرطان های تیروئید را دربرمی گیرد.
سرطان تیروئید مغزی (Medullary) – از یاخته های C در غده تیروئید سرچشمه می گیرد و نسبت به سرطان های papillary و follicular تهاجمی تر است ولی در مقایسه با آنها کم تر قابل تشخیص است. تقریبا 4 درصد از سرطان های تیروئید از این زمره هستند. در مقایسه با دیگر انواع سرطان تیروئید، این نوع سرطان احتمال بیشتری دارد که به غدد لنفاوی و دیگر اعضاء بدن سرایت کنند. همچنین این سرطان ها مقدار زیادی آنتی ژن calcitonin و carcinoembryonic آزاد می کنند که می تواند با آزمایش خون مشخص شود.
سرطان Anaplasti – این سرطان غیرقابل تشخیص ترین سرطان تیروئید است، این بدان معناست که شبیه به یاخته های طبیعی غده تیروئید بنظر می رسد. در نتیجه این سرطان، سرطان بسیار مهاجمی است که بسرعت به دیگر بخش های گردن و نیز سایر اعضاء بدن سرایت می کند. این نوع سرطان حدود 2 درصد از سرطان های تیروئید را دربرمی گیرد.
عوامل ابتلاء به سرطان غده تیروئید
اگرچه علل سرطان غده تیروئید همچنان درحال بررسی می باشد ولی عوامل خاصی که ممکنست احتمال ابتلاء به این بیماری را افزایش دهند، شناسایی شده اند. البته داشتن یک یا چند عامل از این عوامل به معنی آن نیست که شما حتما دچار سرطان خواهید شد. این عوامل عبارتند از :
جنسیت و سن- سرطان غده تیروئید در زنان تقریبا سه برابر مردان دیده می شود، علت این اختلاف ناشناخته است. همچنین زنان برخلاف مردان که در دهه های 60 و 70 زندگی دچار سرطان غده تیروئید می شوند، در دهه های 40 و 50 زندگی به این بیماری مبتلاء می شوند.
کم بودن عنصر ید در برنامه غذایی- برنامه غذایی که ید خیلی کمی داشته باشد، سبب افزایش احتمال ابتلاء به سرطان غده تیروئید از نوع (follicular) کیسه ای می شود. کسانی که در برنامه غذایی خود، ید کافی دریافت نمی کنند، اگر در معرض پرتوهای رادیواکتیو باشند، ممکنست احتمال بیشتری برای ابتلاء به سرطان غده تیروئید از نوع papillary (برآمده) داشته باشند.
قرار گرفتن در معرض پرتوهای رادیواکتیو- قرار گرفتن در معرض پرتوها، چه پرتوهایی که برای درمان و در پزشکی استفاده می شود و چه پرتوهای ناشی از بمب های هسته ای و یا سوانح نیروگاه های اتمی، می تواند احتمال ابتلاء به سرطان غده تیروئید را افزایش دهد؛ به ویژه اگر کسی در زمان بچگی در برابر این تابش ها قرار گیرد.
شرایط ارثی- موارد غیر طبیعی موروثی ژنتیکی، با ابتلاء به انواع گوناگون سرطان غده تیروئید مرتبط است:
o جهش در ژن که RET نامیده می شود، با ایجاد سرطان غده تیروئید از نوع medullary ارتباط دارد و برای حدود یک چهارم از موارد، این چنین است. این حالت به عنوان سرطان غده تیروئید medullary خویشاوندی (FMTC) شناخته می شود. اگر سایر غده های درون ریز نیز دخیل باشند، آنگاه بنام neoplasia درون ریز چند گانه تیپ 2 (MEN2) نامیده می شود. کسانی که این جهش ژنی را دارند، اغلب در بچگی یا سنین جوانی دچار FMTC می شوند.
o شناسایی بسیاری از جهش های DNA مرتبط با FMTC با استفاده از یک آزمایش خون ساده میسر است و ممکنست که این آزمایش خون برای کسانی که پیشینه این بیماری را در خویشاوندان خود داشته اند، تجویز شود. مشاوره ژنتیکی می تواند به بیمار و خانواده او کمک کند تا برای یک آزمایش DNA تصمیم گیری کنند. اخیرا برخی از پزشکان توصیه می کنند که غده تیروئید کسانی که جهش ژنتیکی موروثی RET دارند، برداشته شود.
o دیگر حالت های ژنتیکی موروثی از قبیل پولیپ های غده ای با ریشه خویشاوندی (FAP)، سندروم Gardner، بیماری Cowden و Carney complex تیپ 1 ، به عنوان عوامل ابتلاء به سرطان غده تیروئید درنظرگرفته می شوند، به ویژه سرطان های تیروئید حالت برآمده و کیسه ای.
o اگر هیچ سندروم ارثی شناسایی نشده باشد، در خویشاوندان درجه یک مانند والدین یا خواهر و برادر، احتمال ابتلاء به سرطان غده تیروئید افزایش می یابد.
بیاد داشته باشید که داشتن یک یا چند عامل از عوامل ابتلاء به سرطان غده تیروئید بدین معنی نیست که شما دچار این سرطان خواهید شد. بهتر است که در این مورد با پزشک خودتان گفتگو کنید. آزمایش ژنتیکی یا دیگر بررسی ها نیز می تواند در این باره به شما کمک کند.
توجه: هر عاملی که سبب افزایش احتمال ابتلاء به بیماری باشد، عامل احتمال ابتلاء نامیده می شود. داشتن یکی از این عوامل، به معنی این نیست که شما سرطان خواهید گرفت و نیز نداشتن این عوامل نیز به معنی این نیست که شما دچار این سرطان نخواهید شد. اگر فکر می کنید که یک یا چند عامل از این عوامل را دارید، با پزشک خودتان درمیان بگذارید.
نشانه ها و علائم سرطان غده تیروئید
متداول ترین علامت اولیه سرطان غده تیروئید، یک توده غیر عادی است، برآمدگی یا تورمی در ناحیه گردن. اگر توده جدید یا درحال رشدی را دیدید، باید به پزشک مراجعه کنید، او می تواند تست هایی انجام دهد تا علت آن را شناسایی کند. بیشتر برآمدگی های غده تیروئید، خوش خیم هستند اما لازمست که یک متخصص آن را معاینه کند.
دیگر نشانه های احتمالی سرطان غده تیروئید اینها هستند :
درد در گردن- در بسیاری از موارد، درد در جلوی گردن آغاز می شود. در برخی موارد، ممکنست درد گردن تا گوش ها هم ادامه داشته باشد.
تغییر در صدا- گرفتگی صدا یا دیگر تغییرات در صدا که ادامه دار باشد، می تواند علامت سرطان غده تیروئید باشد.
مشکلات تنفسی- گاهی بیمارانی که سرطان غده تیروئید دارند، می گویند احساس می کنند از پشت یک حصیر نفس می کشند. این مشکل تنفسی اغلب نشانه ای از بیماری است.
سرفه- سرفه های ادامه دار، ناشی از سرماخوردگی نیست.
مشکل در بلعیدن- یک زائده یا برآمدگی بر روی غده تیروئید می تواند از بلعدین غذا جلوگیری کند.
لازمست بدانید که حالت های غیر سرطانی اندک و نیز برخی از سرطان های گردن وجود دارند که ممکنست نشانه های مشابهی را سبب شوند. بهتر است که در این مورد به پزشک مراجعه کنید.
پزشکان اغلب سابقه پزشکی کامل شما را بررسی می کنند تا احتمال ابتلاء به سرطان غده تیروئید را بسنجند. اگر مخاطراتی از قبیل شرایط موروثی ویژه وجود داشته باشند، ممکنست پزشک تست های اضافی تجویز کند تا مفهوم آن نشانه ها بهتر مشخص شود.
توجه: احتمال دارد که این نشانه ها در اثر مشکلاتی جز سرطان باشد. بهتر است که برای تشخیص دقیق با یک متخصص مشورت کنید.
تشخیص و ردیابی سرطان غده تیروئید
در مراکز درمان سرطان، از تست ها و ابزارهای پیشرفته ای استفاده می شود تا تشخیص دقیق تری انجام شود و طرح درمانی بیمار تهیه شود. درخلال درمان سرطان غده تیروئید، از تصویربرداری ها و آزمایش هایی بهره گرفته می شود تا واکنش بدن بیمار به معالجات را زیرنظر بگیرند و در صورت نیاز، برنامه درمانی را اصلاح کنند.
بیوپسی
از بیوپسی برای گرفتن نمونه ای از یاخته های منطقه مشکوک بدن استفاده می شود تا یک آسیب شناس بتواند آن را در زیر میکروسکوپ ببیند تا سرطانی بودن آن بررسی شود. معمولا این کار با بیحسی موضعی و با روشی که FNA نام دارد، انجام می شود. در FNA یک سوزن نازک توخالی را به منطقه مشکوک فرو می کنند تا یاخته ها و مایع را استخراج کنند.
معمولا پزشک نمونه هایی را از چندین منطقه از برآمدگی برمی دارد. اگر برآمدگی خیلی کوچک باشد به گونه ای که نتوان آن را حس کرد، می توان از یک دستگاه اولتراسوند استفاده کرد تا منطقه مشکوک را مشخص کرد. اگر نتایج FNA مبهم باشد، ممکنست لازم باشد که بیوپسی گسترده تری انجام شود یا اینکه بخشی از غده تیروئید برداشته شود تا بتوان تشخیص دقیق تری از سرطان غده تیروئید انجام داد.
تصویربرداری ها
ممکنست از چندین تصویربرداری استفاده شود تا معلوم شود آیا سرطان گسترش یافته است یا نه و نیز به کمک آن، واکنش بیمار به معالجات را زیر نظر بگیرند :
پرتو نگاری ایکس- به هنگام تشخیص سرطان غده تیروئید، یک پرتونگاری ایکس استاندارد از قفسه سینه می توان انجام داد تا معلوم شود آیا یاخته های سرطانی به شش ها سرایت کرده اند یا نه.
اولتراسوند- تصاویر مربوط به غده ها در تیروئید را می توان با اولتراسوند که به عنوان سونوگرافی هم شناخته می شود، تهیه کرد. سونوگرافی روشی غیر مخرب است که از اکوهای صداهای با فرکانس بالا استفاده می کند تا تصاویری از اندام های داخلی بدن تهیه شود. با این فناوری می توان سایز برآمدگی ها را در تیروئید تعیین کرد و دید که چه تعداد از این غده ها وجود دارند. همچنین می توان دید که آیا برآمدگی مشکوک، جامد است یا با مایع پر شده است. گاهی از اولتراسوند برای هدایت سوزن بیوپسی نیز استفاده می شود و این برای مواردی که سوزن بیوپسی خیلی کوچک است، کمک بزرگی می باشد.
تصویربرداری کامپیوتری (سی تی اسکن)- سی تی اسکن، نوع ویژه ای از پرتونگاری ایکس است که تصاویری سه بعدی و متقاطع از همه بدن بدست می دهد. برخلاف یک پرتونگاری ایکس معمولی، سی تی اسکن می تواند تصاویر دقیقی از اندام های داخلی بدن مانند کبد و شش ها بدست دهد. این تست ردیابی سرطان غده تیروئید معمولا برای آن استفاده می شود که معلوم شود آیا سرطان به دیگر اندام های بدن سرایت کرده است یا نه. اما گاهی نیز ممکنست از آن برای هدایت سوزن بیوپسی استفاده شود.
تصویربرداری به کمک تشدید میدان مغناطیسی (MRI)- از MRI برای بررسی بافت های نرم درون بدن نیز استفاده می شود اما برخلاف پرتونگاری ایکس و سی تی اسکن، در MRI از امواج رادیوفرکانسی و میدان های مغناطیسی قوی برای تهیه تصاویر استفاده می شود بنابراین قرار گرفتن در معرض تابش پرتوها پیش نمی آید. MRI می تواند ابزار موثری باشد برای تعیین اینکه آیا سرطان به مغز یا رشته نخاعی سرایت کرده است یا نه.
اسکن پزشکی هسته ای- در این نوع تصویربرداری برای سرطان غده تیروئید، از پرتوهای کمی در بدن استفاده می شود و به دنبال آن، پرتوها به یک دوربین می روند تا یاخته هایی با رفتار غیر عادی را پیدا کنند. تست متداولتر برای بیمارانی که سرطان غده تیروئید دارند، اسکن radioiodine است که با بلعدین یا تزریق مقدار کمی از ید رادیواکتیو یا I-131 انجام می شود. این تست در بیمارانی بکار می رود که شکل های تفکیک شده سرطان را دارند (نوع برآمده، کیسه ای و یاخته Hürthle). از این تست می توان برای شناسایی مناطق غیر عادی غده تیروئید نیز استفاده کرد و یا برای تعیین اینکه آیا سرطان به دیگر بخش های بدن سرایت کرده است یا نه.
اسکن با کمک انتشار ذرات پوزیترون (PET)- از این تکنیک تصویربرداری برای توجه به فعالیت متابولیکی درونی اندام های گوناگون بدن استفاده می شود. یک ماده رنگی رادیواکتیو- که معمولا نوعی گلوکز است- به بیمار تزریق می شود و از یک دوربین ویژه استفاده می شود تا تصویری از مناطق رادیواکتیو شده درون بدن تهیه شود. چون یاخته های سرطانی بسرعت رشد می کنند و اغلب در مقایسه با یاخته های سالم، فعالیت متابولیکی بیشتری دارند، بیشتر گلوکز رادیواکتیو شده جذب می شوند. اسکن های PET بسیار حساسند اما جزئیات بیشتری را نشان نمی دهند بنابراین اغلب به همراه سی تی اسکن مورد استفاده قرار می گیرد (PET/CT).
آزمایش طناب صوتی- چون غده تیروئید خیلی به طناب های صوتی نزدیک است، ممکنست که تومورهای تیروئید گاهی بر روی طناب های صوتی اثر بگذارند. به همین دلیل ممکنست پزشک بخواهد نخست این طناب ها را با ابزارهای ویژه ای مانند laryngoscope معاینه کند و این هنگامی است که قرار به انجام عمل جراحی باشد.
تست های آزمایشگاهی
همچنین چندین تست آزمایشگاهی وجود دارد که ممکنست پزشک دستور آن را بدهد تا چگونگی کارکرد غده تیروئید را زیرنظر بگیرد و یا واکنش بدن بیمار را به درمان انجام شده، بسنجد. متداول ترین آزمایش های مربوط به سرطان غده تیروئید، بررسی هورمون محرک (TSH)، بررسی هورمون های تیروئید T3 و T4، بررسی thyroglobulin ، calcitonin و پادتن carcinoembryonic می باشد.
مراحل سرطان غده تیروئید
مرحله بندی سرطان غده تیروئید نشان می دهد که بزرگی سرطان تا چه اندازه است و درجه گسترش بیماری چقدر است. مراحل براساس سه دسته می باشند :
T- سایز تومور اولیه را نشان می دهد.
N- نشان می دهد که آیا سرطان غده تیروئید به غدد لنفاوی محل سرایت کرده است یا نه.
M- نشان می دهد که آیا سرطان جابجا شده است (سرایت سرطان به مناطق دوردست بدن).
گروه بندی مراحل سرطان غده تیروئید
درجه بندی بخش های TNM برای تعیین مرحله سرطان بکار می روند. طبقه بندی مراحل سرطان غده تیروئید با بیشتر تومورهای دیگر متفاوت است چون نه فقط اطلاعات مربوط به TNM را در جای می دهد بلکه سن بیمار و زیرگروه مربوط به تومور را نیز دربرمی گیرد.
نوع "برآمده" یا "کیسه ای" سرطان غده تیروئید در افراد زیر 45 سال
تشخیص بیماری در افراد زیر 45 سال با سرطان تفکیک شده نوع "برآمده" یا "کیسه ای" نسبتا آسان است و احتمال کم تری برای رنگ آمیزی یاخته های آن وجود دارد. سیستم مرحله بندی سرطان غده تیروئید این اطلاعات را بشمار می آورد و این سرطان ها را بسادگی به دو گروه طبقه بندی می کند، بر این اساس که آیا سرطان به اندام های دوردست سرایت کرده است یا نه :
مرحله I : تومور اولیه می تواند هر سایزی داشته باشد و ممکنست به غدد لنفاوی سرایت کرده باشد. بخش های دوردست در بدن، تحت تاثیر سرطان قرار نگرفته اند.
مرحله II : تومور اولیه می تواند هر سایزی داشته باشد و ممکنست به غدد لنفاوی سرایت کرده باشد یا سرایت نکرده باشد اما یاخته های سرطانی به مناطق دوردست بدن سرایت کرده اند.
انواع "برآمده" یا "کیسه ای" سرطان غده تیروئید (انواع متمایز سرطان غده تیروئید) در بیماران 45 ساله یا مسن تر و سرطان غده تیروئید medullary (در هر سنی)
سیستم طبقه بندی مرحله بندی سرطان غده تیروئید، بسیار شبیه به سیستم مربوط به بیماران مسن تری است که تومورهای متمایز دارند و نیز آنهایی که سرطان غده تیروئید medullary دارند. به هنگام طبقه بندی سرطان های medullary ، سن درنظر گرفته نمی شود.
مرحله I: در این مرحله از سرطان غده تیروئید، تومور ابعادی به اندازه 2 سانتیمتر یا کوچک تر دارد و به بیرون از تیروئید سرایت نکرده است. تومور به غدد لنفاوی مجاور یا بخش های دوردست سرایت نکرده است.
مرحله II: در این مرحله، سرطان یکی از معیارهای زیر را دارد:
o قطر تومور اولیه از 2 تا 4 سانتیمتر است. هیچ یاخته سرطانی در غدد لنفاوی محل و یا در بخش های دوردست بدن وجود ندارد.
o قطر تومور اولیه بزرگ تر از 4 سانتیمتر است یا اینکه تومور، گسترش در بیرون از غده تیروئید را آغاز کرده است. در غدد لنفاوی یا دیگر بخش های بدن سرطان یافت نمی شود (فقط در سرطان غده تیروئید از نوع medullary).
مرحله III: در این مرحله، سرطان یکی از معیارهای زیر را دارد:
o تومور اولیه بزرگ تر از 4 سانتیمتر است و یا به بیرون از تیروئید سرایت کرده اما به غدد لنفاوی مجاور یا فراتر از آن سرایت نکرده است (فقط انواع متمایز سرطان).
o تومور می تواند هر سایزی داشته باشد یا در بیرون از تیروئید رشد کرده باشد و به غدد لنفاوی در گردن سرایت کرده باشد ولی نه دورتر از آن.
مرحله IV: پیشرفته ترین مرحله سرطان غده تیروئید، تقسیمات فرعی بیشتری دارد که بستگی به محلی دارد که به آن سرطان سرایت کرده است:
o مرحله IVA: در این مرحله، سرطان به فراتر از غده تیروئید و احتمالا به بافت مجاور سرایت کرده است یا ممکنست به غدد لنفاوی در گردن و بالای قفسه سینه سرایت کرده باشد ولی نه به بخش های دوردست بدن.
o مرحله IVB: تومور اولیه به درون ستون فقرات یا شاهرگ های خونی رشد کرده است. در این مرحله از سرطان غده تیروئید، ممکنست که بیماری به غدد لنفاوی سرایت کرده باشد یا سرایت نکرده باشد اما به بخش های دوردست نرسیده است.
o مرحله IVC: یاخته های سرطان غده تیروئید جابجا شده اند یا به بخش های دوردست سرایت کرده اند.
سرطان غده تیروئید Anaplastic (تفکیک نشده)
سرطان های تیروئید Anaplastic ، تهاجمی تر از دیگر زیرگروه ها هستند و همگی به عنوان مرحله IV درنظرگرفته می شوند:
مرحله IVA- تومور اولیه در درون غده تیروئید محصور است، گرچه ممکنست به غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده باشد یا سرایت نکرده باشد. سرایت به اندام های دوردست انجام 2نشده است.
مرحله IVB- تومور به بیرون از غده تیروئید سرایت کرده است و ممکنست یاخته های سرطانی در غدد لنفاوی منطقه یافت شوند و یا یافت نشوند ولی به بخش های دوردست نرسیده اند.
مرحله IVC- یاخته های سرطانی به فراتر از غده تیروئید، در بخش های دوردست تر بدن سرایت کرده اند.