درمان سرطان دهان
پرتو درمانی سرطان دهان
در پرتو درمانی از انرژی تابشی برای ازبین بردن یاخته های سرطانی، جلوگیری از رشد یاخته های جدید و نیز برای کوچک کردن تومورها استفاده می شود.
دوزهای قوی تابشی به یاخته های سرطانی در محفظه دهان تابانده می شوند و این درحالیست که بافت ها و اندام های سالم از تابش به دور می مانند. در این معالجات با تمرکز مستقیم پرتوها بر روی تومور، خطر پدید آمدن عوارض جانبی متداول به حداقل می رسد، این عوارض عبارتند از زخم های دهان و آسیب درازمدت یا موقتی به غده های بزاقی یا چشایی.
دو نوع پرتو درمانی مقدماتی ارائه می شود:
پرتو درمانی با تابش بیرونی (EBRT): در این روش از بیرون بدن دوزهای قوی پرتوها به یاخته های سرطان دهان تابانده می شود که این کار با بهره گیری از دستگاه انجام می شود.
Brachytherapy (تابش داخلی): در این روش از تجهیزات نصب شده در نزدیک تومور و یا درون آن، دوزهای قوی یا ضعیف پرتوها به تومور تابانده می شود.
پرتو درمانی با تابش بیرونی برای سرطان دهان (EBRT)
در مراکز درمانی از پرتو درمانی های پیشرفته ای برای هدف گیری یاخته های سرطان دهان استفاده می شود که نسبت به سایر درمان ها، آسیب کم تری را به بافت های سالم می رساند.
در سرطان های کوچک، EBRT می تواند درمان مقدماتی باشد. در سرطان های بزرگ تر، از این روش به همراه جراحی، شیمی درمانی و یا درمان هدفمند استفاده می شود تا بتوان برنامه درمانی مناسبی را فراهم ساخت.
در مورد بیمارانی که جراحی می شوند، می توان EBRT را پس از جراحی و به صورت تکی و یا همراه با شیمی درمانی انجام داد. این درمان کمکی، برای از بین بردن یاخته های سرطانی که پس از جراحی باقی می مانند، استفاده می شود.
همچنین از EBRT برای کم کردن نشانه های سرطان دهان کمک می گیرند، مواردی از قبیل درد، خون ریزی، مشکل در بلع و مشکلاتی که از گسترش سرطان به استخوان بوجود می آید.
مزایای EBRT
در پرتو درمانی با تابش بیرونی از پرتوهای با انرژی بالا برای تومورها استفاده می شود که این کار با دستگاهی بنام شتاب دهنده خطی انجام می شود. این دستگاه امکان تابش از هر زاویه ای را می دهد و نیز شکل پرتوها را مطابق با شکل تومور درمی آورد.
پزشکان با استفاده از ابزارهای گوناگون تشخیصی و تصویربرداری، برای تعیین محل یاخته های سرطانی تلاش می کنند. فناوری بسیار پیشرفته EBRT پزشکان را قادر می سازد که با دقت بیشتری تومور را هدف بگیرند و دوز تابشی بالاتری را به آن بتابانند در عین حالی که آسیب کم تری به بافت سالم دهان و گلو می رسد.
همچنین فناوری EBRT امکان آن را می دهد که موقعیت تومور را پیش از هر درمان درنظر بگیرند و پیگیری کنند که آیا تومور در اثر درمان قبلی جابجا شده و یا تغییر شکل داده است یا نه. هر جلسه درمان با EBRT تنها چند دقیقه به درازا می کشد و زمانی نیز برای مقدمات کار صرف می شود. معالجات پنج روز در هفته و به مدت شش تا هشت هفته ادامه خواهد داشت.
چندین نوع EBRT سرطان دهان وجود دارد :
پرتو درمانی شتاب دار و hyperfractionated
پرتو درمانی با شدت تنظیم شده (IMRT)
براساس تست های تشخیصی تعیین خواهد شد که کدام درمان یا ترکیبی از درمان ها برای بیمار مناسب تر است.
پرتو درمانی شتاب دار و Hyperfractionated برای سرطان دهان (EBRT)
در مراکز درمانی از پرتو درمانی hyperfractionation شتاب دار برای درمان برخی از بیماران سرطان دهان استفاده می شود. این درمان پیشرفته دو بار در روز و تعداد دفعات بیشتر از پرتو درمانی با تابش بیرونی استاندارد (EBRT) ارائه می شود.
بررسی ها نشان داده است هنگامی که پرتو دهی درخلال درمان، دو بار در روز داده می شود، تومورها را می توان با کارآیی بهتری کنترل کرد. اما چون دوز تابش بالاتر است، این نوع پرتو درمانی ممکنست عوارض جانبی بیشتری نسبت به دیگر درمان های سرطان دهان داشته باشد.
اگر پرتو درمانی، درمان مناسبی برای بیمار باشد، پزشک با دقت گزینه های موجود را به بیمار توضیح خواهد داد و نیز روش های کاهش عوارض جانبی را به او خواهد گفت.
پرتو درمانی با شدت تنظیم شده (IMRT) برای سرطان دهان
پرتو درمانی با شدت تنظیم شده (IMRT) یک سیستم بسیار پیشرفته پرتودهی است.
از IMRT می توان برای درمان آن دسته از تومورهای سرطان دهان که دور از دسترس هستند، با دقتی بالاتر از تابش مرسوم استفاده کرد. درنتیجه می توان دوزهای بالاتر تابش را بکار برد و نیز آسیب کم تری به بافت سالم پیرامونی رساند.
چندین دلیل برای متفاوت بودن پرتو درمانی با شدت تنظیم شده نسبت به پرتو درمانی مرسوم وجود دارد:
در این روش از نرم افزار نیرومند و پیشرفته ای استفاده می شود تا برنامه درمانی دقیق تری انجام شود و دوز دقیقی از تابش براساس سایز تومور، شکل تومور و موقعیت آن فراهم شود.
این روش، دوز تابشی با شکل سه بعدی واقعی از تومور بدست می دهد که شامل شکل های مقعر و پیچیده ای می باشد.
تنظیم شدت پرتوهای تابشی درخلال درمان با دقت لیزری.
اگر از ماکزیمم دوز مجاز پرتو درمانی مرسوم استفاده شود و در منطقه زیر درمان، عودت تومور را داشته باشیم، IMRT بعلت دقت بالاتری که دارد، می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. پزشک تعدادی گزینه برای درمان سرطان دهان بیمار مطرح خواهد ساخت و یک برنامه درمانی براساس نوع سرطان و سابقه پزشکی بیمار تهیه خواهد کرد.
پرتو درمانی Brachytherapy سرطان دهان
brachytherapy یک نوع پرتو درمانی است که طی آن مواد رادیواکتیو را مستقیما در درون و یا نزدیک محل سرطانی قرار می دهند. چون در این شیوه تابش از درون بدن انجام می شود، گاهی آن را تابش داخلی نیز می نامند.
امروز از brachytherapy کم تر برای سرطان دهان استفاده می شود اما ممکنست موارد خاصی وجود داشته باشد که این شیوه مناسب باشد. دو نوع brachytherapy وجود دارد: brachytherapy با دوز بالا (HDR) و brachytherapy با دوز پایین (LDR).
Brachytherapy دائمی که طی آن قرص های کوچکی را مستقیما و به صورت دائم در درون تومور قرار می دهند، کم تر برای سرطان دهان استفاده می شود.
brachytherapy با دوز بالا برای سرطان دهان
brachytherapy با دوز بالا (HDR) یک روش سریع و دقیق پرتو درمانی برای برخی از بیماران سرطان دهان ارائه می دهد. پرتوها دوز ماکزیممی را می دهند و این درحالیست که بافت سالم از تابش به دور می ماند.
در brachytherapy از لوله های لیزری توخالی برای ارائه تابش دقیق و سه بعدی استفاده می شود. پیش از هر جلسه درمانی، لوله ها با کمک تصویربرداری های راهنما (سی تی اسکن و MRI) بطور موقت در تومور و منطقه پیرامونی آن قرار می گیرند.
با چند لوله که به خوبی کارگذاشته شده باشند، HDR brachytherapy می تواند درمان بسیار دقیقی را برای سرطان دهان فراهم سازد که تنها چند دقیقه طول می کشد. پس از یک سری درمان، لوله ها برداشته می شوند. در روش های دیگر brachytherapy ، از مواد رادیواکتیو استفاده نمی شود.
هر جلسه درمان با HDR brachytherapy حدود 15 تا 20 دقیقه طول می کشد و هیچ گونه شکاف یا زخم ناشی از جراحی وجود نخواهد داشت و بهبود پس از عمل معمولا سریع خواهد بود.
در مورد برخی از بیماران، brachytherapy یک جایگزین نوید بخش برای سرطان دهان می باشد.
brachytherapy با دوز پایین برای سرطان دهان
brachytherapy با دوز پایین (LDR) مشابه با brachytherapy با دوز بالا است. LDR brachytherapy به دو روش انجام می شود:
LDR brachytherapy موقت: در این شیوه لوله های پلاستیکی باریکی در تومور یا پیرامون آن نصب می شود. این لوله ها در بین دانه های رادیواکتیو ریزی قرار می گیرند که تقریبا به اندازه دانه برنج هستند. این دانه ها چند روز در محل باقی می مانند تا یاخته های سرطانی را با تابش خود از بین ببرند. این درمان سرطان دهان نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد و برای احتیاط، ملاقات افراد خانواده، پرستارها و نزدیکان بیمار محدود می شود. پس از چند روز، این دانه ها و لوله ها بدون آنکه تشعشعی در بدن باقی بگذارند، برداشته می شوند.
LDR brachytherapy دائم: در این نوع brachytherapy با دوز پایین، دانه های رادیواکتیو مستقیما در تومور سرطان دهان قرار داده می شوند. این دانه ها به مدت چند هفته مقدار کمی پرتو از خود ساطع می کنند. هنگامی که این پرتو درمانی پایان می یابد، دانه های بی خطر بصورت دائمی در محل باقی می مانند.
عوارض جانبی پرتو درمانی سرطان دهان
در مراکز درمانی، عوارض جانبی درمان سرطان دهان مدیریت می شود. اگر پرتو درمانی لازم باشد، پزشک پیش از آغاز درمان، عوارض جانبی بالقوه و راههای کاهش یا از بین بردن مشکلات بالقوه را توضیح خواهد داد.
عوارض جانبی کوتاه مدت پرتو درمانی سرطان دهان :
تغییرات پوستی- حالت آفتاب سوختگی که به آرامی از بین می رود.
خشونت صدا.
قرمز شدن یا زخم در دهان و گلو.
زخم های سرباز در دهان که ممکنست درخلال درمان سبب سختی در خوردن و نوشیدن شود.
کاهش حس چشایی.
عوارض جانبی بلند مدت پرتو درمانی سرطان دهان :
آسیب به غدد بزاقی که منجر به خشکی دهان و نیز احتمال پوسیدگی دندان ها می شود
Osteoradionecrosis فک، حالتی که سبب درد در فک می شود و نیز بندرت شکستگی استخوان را پدید می آورد
کاهش حس چشایی که ممکنست چندین ماه به دراز بکشد
در بسیاری از آخرین روش های درمانی، تمرکز تابش بر روی یاخته های سرطانی انجام می شود و نیز آسیب کم تری به بافت های سالم می رسد.
جراحی سرطان دهان
در برخی از مراکز درمانی، جراحی اغلب اولین گزینه درمانی بشمار می آید.
سرطان دهان که در مراحل اولیه آن و پیش از اینکه یاخته های سرطانی به دیگر بخش های بدن سرایت کند تشخیص داده شود، می تواند با جراحی درمان شود. همچنین جراحی سرطان دهان برای بیمارانی نیز انجام می شود که سرطان پیشرفته دارند و یا سرطان آنها عودت کرده است. این جراحی به همراه پرتو درمانی، شیمی درمانی و یا درمان هدفمند بکار می رود.
تکنیک های جراحی بیشماری برای برداشتن تومور و نیز برای برگرداندن ظاهر و عملکرد بافت های تحت تاثیر سرطان به حالت اولیه آنها در دسترس است.
بسیاری از بیماران سرطان دهان که زیر عمل جراحی قرار می گیرند، نگران بد شکل شدن دهان خود هستند اما پیشرفت های اخیر در جراحی ترمیمی این را نشان می دهند که ظاهر دهان را نیز می توان به حالت اولیه آن برگرداند طوری که گاهی هیچ نشانه ای از آن باقی نماند و یا اینکه نشانه کوچکی بماند.
روش های جراحی سرطان دهان
براساس مرحله سرطان دهان، ممکنست پزشک یک یا چند مورد از روش های زیر را توصیه کند :
قطع کردن تومور: این کار با عمل جراحی برداشتن کل تومور انجام می شود. همچنین مقداری از بافت طبیعی پیرامون تومور نیز برداشته می شود تا بتوان مطمئن شد که هیچ گونه یاخته سرطانی در بدن باقی نمانده است. تومور کوچکی را که بتوان به آسانی به آن دست یافت، می شود از طرق دهان برداشت. در مورد تومورهایی که بزرگ تر هستند و یا دسترسی به آنها سخت است، می توان این کار را با ایجاد یک شکاف در گردن و یا استخوان فک انجام داد.
جراحی میکروسکوپی Mohs: این روش جراحی بنام روش جراحی میکروگرافیک نیز نامیده می شود و می توان آن را برای برخی از سرطان های لب توصیه کرد. در این شیوه، تومور بصورت قطعات خیلی کوچک برداشته می شود که هر یک از این قطعه ها از بابت وجود سرطان در زیر میکروسکوپ بررسی می شود. این کار آن قدر ادامه می یابد تا یاخته های سرطانی دیده شوند. این نوع جراحی از برداشتن بافت طبیعی و نیز تغییرات ظاهری جلوگیری می کند.
قطع کردن کامل یا جزئی استخوان فک: هنگامی که توموری در استخوان فک رشد کرده باشد، ممکنست نیاز به قطع کردن آن باشد. در این روش، همه یا بخشی از استخوان فک برداشته می شود. اگر سرطان در استخوان فک با عکس پرتو ایکس دیده نشود و دلیل دیگری نیز برای وجود سرطان در محل نباشد، آنگاه شاید فقط یک تکه کوچک از استخوان برداشته شود. البته اگر تصویر پرتو ایکس وجود سرطان را در استخوان فک نشان دهد، ممکنست نیاز باشد که کل استخوان را بردارند.
Glossectomy: این نوع جراحی سرطان دهان که با برداشتن زبان انجام می شود، برای درمان سرطان زبان صورت می گیرد. هنگامی که تومور خیلی کوچک باشد، شاید فقط برداشتن بخشی از زبان مورد نیاز باشد. ممکنست تومورهای بزرگ تر نیاز به برداشتن کل زبان داشته باشند.
Maxillectomy: در این عمل همه قسمت سخت سقف دهان که در جلو قرار دارد، برداشته می شود. می توان یک دست دندان مصنوعی ویژه ساخت تا پروتزی به شکل واقعی دهان بیمار باشد.
Laryngectomy: در این روش جراحی، محفظه صدای بیمار به همراه تومور اولیه آن برداشته می شود. هنگامی که تومور بزرگی در زبان و یا دهان رشد کرده باشد، ممکنست بخشی از بافت که در بلعیدن دخیل است، برداشته شود تا بتوان از برداشته شدن یاخته های سرطانی مطمئن شد. در نیتجه این فرآیند، ممکنست غذا به نای و پس از آن به شش ها وارد شود که خود می تواند سبب ذات الریه شود. هنگامی که خطر ذات الریه زیاد باشد، می توان laryngectomy را تجویز کرد. در این فرآیند، نای به حفره ای در پوست گردن وصل می شود تا بیمار بتواند تنفس کند. Laryngectomy همیشه با کاهش توان سخن گفتن همراه نیست. درواقع روش های متعددی برای بازگرداندن توان گفتاری بیمار وجود دارد.
ایجاد برش بر روی گردن: این نوع از جراحی سرطان دهان برای برداشتن غدد لنفاوی گردن استفاده می شود و این هنگامی است که سرطان به گردن سرایت کرده باشد. براساس سایز و گستردگی سرطان در غدد لنفاوی، روش های گوناگونی برای این کار توصیه می شود.
برش در بخشی از گردن: این عمل برای برداشتن فقط چند غده لنفاوی انجام می شود.
برش ریشه ای ناقص گردن: این عمل برای برداشتن بیشتر غدد لنفاوی آن طرف از گردن انجام می شود که بین استخوان فک و ترقوه قرار دارد که به همراه آن برخی از ماهیچه ها و بافت عصبی نیز برداشته می شود.
برش ریشه ای کامل گردن: این عمل برای برداشتن تقریبا همه غدد لنفاوی یک طرف گردن انجام می شود که طی آن مقدار بیشتری از ماهیچه ها، عصب ها و وریدها برداشته می شود.
دیگر روش های جراحی سرطان دهان
بازسازی Pedicle یا free flap: این عمل هنگامی انجام می شود که لازم باشد تومور بزرگی از دهان، گلو و یا گردن برداشته شود. گاهی ممکنست پیوند پوست انجام شود. برای این کار، برش ظریفی از پوست ران برداشته می شود و به حفره دهانی متصل می شود. هنگامی که محل ایراد دار بزرگ تر باشد، می توان یک تکه از ماهیچه با پوست یا بدون پوست را از بخشی نزدیک به محل مانند سینه یا بخش قوی پشت، به حفره دهانی انتقال داد. پیشرفت های بدست آمده در جراحی microvascular که در آن نیاز به چسباندن رگ های خونی در زیر میکروسکوپ می باشد، منجر به بهبودهایی در نوسازی حفره دهانی شده است. این تکنیک ها بدان معنی است که بافت از بخش های دوردست بدن مانند امعاء و احشاء، ماهیچه بازو، ماهیچه شکمی و یا حتی استخوان ساق پای بیمار می تواند برای جایگزین کردن بافت بخش هایی از دهان، گلو و یا استخوان فک استفاده شود.
Tracheostomy: اگر تومور واقع در oropharynx خیلی بزرگ باشد طوری که نتوان آن را بسادگی بیرون آورد، می توان حفره ای را در نای و جلوی گردن ایجاد کرد تا بیمار بتواند براحتی نفس بکشد. گاهی برداشتن یک تومور ممکنست بعدا منجر به تورم گسترده ای در گردن شود. در این مورد، تیم جراحی می تواند یک tracheostomy موقت انجام دهد که طی آن برشی در نای ایجاد می شود که تا برطرف شدن تورم، به تنفس بیمار کمک کند.
لوله gastrostomy: لوله gastrostomy یک لوله غذا رسان است که مستقیما در درون معده قرار می گیرد. این روش وقتی توصیه می شود که سرطان حفره دهانی از بلع غذا جلوگیری می کند. لوله gastrostomy این اطمینان را می دهد که بیمار می تواند تغذیه مناسبی داشته باشد.
لوله غذا رسان را می توان از طریق دهان نیز در معده نصب کرد. در این فرآیند که به اختصار PEG نامیده می شود، یک دوربین به انتهای یک لوله باریک و بلند نصب می شود که به پزشک این امکان را می دهد تا مستقیما درون معده را ببیند. غذاهای مایع ویژه ای را می توان از طریق این لوله به بیمار داد.
این لوله ها را می توان بصورت کوتاه مدت و یا بلند مدت در معده قرار داد. لوله های یاد شده به سلامت بیمار و تغذیه او درخلال درمان کمک می کنند و می توان در صورت نیاز، پس از معالجه نیز آنها را در محل خود باقی گذاشت. به محض آنکه غذا خوردن طبیعی بیمار میسر شود، می توان لوله را برداشت.
کشیدن و ایمپلنت دندان: هنگامی که برای درمان سرطان دهان از پرتو درمانی استفاده می شود، لازمست که دندان های بیمار کشیده شوند چون قرار گرفتن یک دندان ناسالم در برابر پرتوها می تواند منجر به مشکلاتی جدی شود. همیشه در مورد بیمارانی که از بابت سرطان دهان، پرتو درمانی می شوند، معاینه کامل دندان ها ضروریست.
اگر جراح، استخوان فک را بردارد و آن را با بهره گیری از استخوان قسمت دیگری از بدن بیمار بازسازی کند، می توان کاشت دندان را در استخوان جدید انجام داد. این ایمپلنت ها سخت افزاری هستند چون دندان پروتز شده را می توان به آن چسباند، چه در خلال جراحی بازسازی و چه پس از آن.
عوارض جانبی جراحی سرطان دهان
به مانند درمان همه سرطان ها، جراحی سرطان دهان نیز می تواند سبب پیدایش عوارض جانبی شود. پزشک این عوارض جانبی را به بیمار توضیح خواهد داد و درباره راههای کاهش آن یا مداوای مشکلاتی که بیمار دچار آن خواهد شد، با او صحبت خواهد کرد.
در خیلی از موارد، جراحی برداشتن تومور اولیه آسان است و تنها عارضه جانبی آن درد است که پس از جراحی گریبان گیر بیمار می شود. اما هنگامی که روش کار پیچیده تر باشد، اعلب خطر عفونت نیز وجود دارد و ممکنست بیمار مشکلاتی در رابطه با خوردن یا صحبت کردن داشته باشد. جراحی های خاص، خطرات ویژه ای را نیز در پی دارند :.
Glossectomy: معمولا برداشتن بخشی از زبان، توانایی سخن گفتن را از بین نمی برد اما ممکنست که گفتار شخص خیلی روشن نباشد. ممکنست بلع غذا نیز تحت تاثیر قرار گیرد. هر دو عارضه جانبی یاد شده برای سرطان دهان را می توان با گفتار درمانی مورد توجه قرار داد. اگر کل زبان برداشته شود، دیگر صحبت کردن و بلع ممکن نخواهد بود. اما جراحی ترمیمی و نیز توانبخشی می تواند تا حدودی به برگرداندن هر دوی این فعالیت ها کمک کند.
Laryngectomy: برداشتن محفظه صوتی بیمار بدین معناست که او دیگر نخواهد توانست به گونه عادی سخن بگوید. اما چندین روش برای بازگرداندن صدای بیمار وجود دارد. پزشک می تواند پیش از آغاز درمان، گزینه های بسیاری را برای ترمیم صدای بیمار با او مطرح کند.
برداشتن استخوان صورت: برداشتن بخشی از ساختار استخوان صورت می تواند تغییرات قابل دیدی را برجای گذارد که ناراحت کننده باشد. پیشرفت های اخیر در پروتز و جراحی پلاستیک نشان می دهد که ظاهر شخص را می توان به حالت اول آن برگرداند. این روش می تواند سخن گفتن بیمار را نیز به حالت اول آن بازگرداند. این روش ها به به بیمار کمک می کنند تا عوارض جانبی را بهتر مدیریت کند و عمری طولانی همراه با آسایش داشته باشد.
شیمی درمانی سرطان دهان
شیمی درمانی، درمانی برای سرطان است که در آن از داروهایی برای نابود کردن یاخته های سرطانی و تومورها استفاده می شود. در برخی از مراکز درمانی، از شیمی درمانی برای مداوای بیمارانی که سرطان دهان آنها به استخوان یا جاهای دیگر بدن سرایت کرده است، استفاده می شود.
از شیمی درمانی می توان در موارد زیر بهره گرفت :
تومورهای بزرگ: می توان شیمی درمانی را با پرتو درمانی همراه کرد تا بتوان تومورهای بزرگ را در حفره دهانی کنترل کرد. بررسی های گوناگون نشان داده است که شیمی درمانی می تواند در ترکیب با پرتو درمانی کارآیی بیشتری داشته باشد. تومورهای بزرگ بندرت فقط با شیمی درمانی درمان می شوند.
پیش از جراحی: معالجات شیمی درمانی سرطان دهان می تواند پیش از جراحی تومورها را جمع و جور و کوچک کند. شیمی درمانی پیش از جراحی، شیمی درمانی neoadjuvant نامیده می شود. گاهی یک جراحی که حالت ریشه ای کم تری داشته باشد، از پیش قابل انجام است که این می تواند عوارض جانبی را کم کند.
کم کردن نشانه های بیماری: گاهی یک تومور برای اینکه کاملا برداشته شود، خیلی بزرگ است و کنترل رشد یاخته های سرطانی کافی نیست. هنگامی که این موضوع رخ می دهد، می توان از شیمی درمانی برای کم کردن نشانه های ایجاد شده توسط سرطان بهره گرفت.
داروهای شیمی درمانی اغلب طی دو یا سه ترکیب دارویی داده می شوند چون این روش برای کوچک کردن تومورها بهتر کار می کند. شیمی درمانی هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است.
عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان دهان
در مراکز درمانی، عوارض جانبی سرطان دهان مدیریت می شوند. شیمی درمانی می تواند برای برخی از بیماران عوارض جانبی بوجود آورد. پزشک پیش از آغاز درمان، این عوارض را برای بیمار توضیح خواهد داد و راههایی را برای کاهش مشکلات ناشی از آن ارائه خواهد داد.
شیمی درمانی با یورش به یاخته هایی که سریعا تقسیم می شوند، کار می کند. این بدان معنی است که یاخته های سرطانی از بین می روند ولی این داروها به یاخته های طبیعی و سالم از قبیل یاخته های استخوان و مغز استخوان، امعاء و احشاء، و جداره دهان نیز آسیب می زنند.
عوارض جانبی شیمی درمانی اینها هستند :
ریزش مو
زخم دهان
کم شدن اشتها
تهوع و استفراغ
افزایش احتمال ابتلاء به عفونت
خون مردگی یا خون ریزی راحت
خستگی
هیچ بیماری همه عوارض جانبی شیمی درمانی را ندارد و شدت عوارض جانبی از یک بیمار به بیمار دیگر نیز اختلاف زیادی دارد.
اگر لازم به انجام شیمی درمانی باشد، پزشک گزینه های لازم را با دقت به بیمار توضیح خواهد داد و نیز راههایی را برای کم کردن عوارض جانبی و مقابله با آنها خواهد گفت. پزشک با تیم تغذیه و تیم طب naturopathic از نزدیک کار می کند تا طرحی ویژه بیمار تهیه کند که بتوان این عوارض جانبی را مدیریت کرد.
دارو درمانی هدفمند برای سرطان دهان
دارو درمانی هدفمند بر روی یاخته های سرطانی تمرکز می کند و می تواند از آسیب به یاخته های سالم جلوگیری کند.
معالجات دارو درمانی هدفمند، با جلوگیری از تقسیم یاخته های سرطانی و نابود کردن مستقیم آنها از رشد و گسترش سرطان جلوگیری می کند. برخلاف شیمی درمانی که به همه یاخته های بدن اثر می گذارد، دارو درمانی هدفمند، یاخته های سرطانی را از بین می برد ولی یاخته های سالم بیشتری را از گزند خود در امان می گذارد.
یک هدف بالقوه در سرطان دهان، گیرنده زائده های پوست بیرونی یا EGFR می باشد. بررسی ها نشان داده است که بسیاری از موارد سرطان دهان، شامل کپی های بسیاری از EGFR هستند. این فراوان بودن به یاخته های سرطانی امکان رشد سریع تر را می دهد و نیز سبب می شود که این یاخته ها در برابر پرتو درمانی و شیمی درمانی مقاوم شوند. هدف گیری سرطان دهان با دارویی که EGFR را هدف می گیرد، ممکنست به نابود کردن یاخته های سرطانی کمک کند بدون آنکه به بافت های سالم آسیبی برسد.
ممکنست که استفاده از دارویی که EGFR را هدف می گیرد، به همراه شیمی درمانی و پرتو درمانی تجویز شود تا بتوان سرطان دهان را درمان کرد. اگر سرطان، پاسخ به پرتو درمانی و شیمی درمانی را متوقف کرده باشد، درمان هدفمند را می توان برای کنترل بیماری بکار برد.
تغذیه درمانی سرطان دهان
تغذیه خوب بخشی از درمان سرطان دهان است. هدف اصلی تغذیه درمانی، پشتیبانی از بیمار است طوری که بتواند معالجات را تحمل کند و با بیماری مبارزه کند. متخصص تغذیه، وضعیت غذایی بیمار را از آغاز تا پایان معالجات زیرنظر می گیرد و اصلاحات مورد نیاز را انجام می دهد. لازمست که نیازهای تغذیه ای بیمار مورد حمایت قرار گیرد تا از مشکلات بالقوه و یا توقف درمان پیشگیری شود.
یک ارزیابی همه جانبه بعمل می آید تا نیاز روزانه بیمار به کالری و پروتئین مشخص شود. متخصص تغذیه، پرونده پزشکی، وضعیت بیماری و برنامه درمانی بیمار را بررسی خواهد کرد تا تغذیه درمانی لازم را تجویز کند و نیز غذاهایی که عوارض جانبی را تسکین می دهد و بدن بیمار را تقویت می کند، تجویز شود.
استفاده از یک رژیم غذایی متعادل می تواند عوارض جانبی سرطان دهان را مدیریت کند و توقفات درمان را کم کند. مثلا در مورد بسیاری از بیماران سرطان دهان که با پرتو درمانی مورد درمان قرار می گیرند و دچار کوفتگی و نیز اسهال می شوند، این هر دو مشکل را می توان با رژیم غذایی بهبود بخشید. برای مبارزه با کوفتگی، ممکنست متخصص تغذیه، میان وعده های غذایی کوچک ولی سرشار از پروتیئن را به تعداد دفعات زیاد توصیه کند. دیگر توصیه های غذایی مربوط به سرطان دهان برطبق نوع درمان سرطان بیمار، ویژه او انجام خواهد شد.
در مراکز درمانی، تیم تغذیه با درمانگرهای naturopathic همکاری می کند تا بتواند عوارض جانبی سرطان دهان را بهتر مدیریت کند. تجویز مکمل های غذایی و دیگر مداوها نیز در رابطه با گوارش و تغذیه بهینه بیمار انجام خواهد شد.
مدیریت و کنترل درد برای سرطان دهان
درد یک مسئله ذهنی است و بر هر بیمار به گونه ویژه ای تاثیر می گذارد. درد بیمار ممکنست که از خود سرطان دهان باشد و یا ناشی از عوارض جانبی معالجات باشد.
مسئولین مدیریت درد، وضعیت بیمار را بررسی می کنند که این کار با بهره گیری از ابزارهای گوناگونی از جمله شاخص های مدیریت درد و روش های پیگیری نشانه های بیماری انجام می شود.
در مورد دردی که بیماران سرطان دهان با آن روبرو هستند و می تواند ناشی از دلایل گوناگونی باشد، برخورد لازم انجام می شود. درد، ناشی از آسیب رسیدن به عصب ها، تغییرات در بافت ها و موارد دراز مدتی از قبیل سردردها یا دردهای معده می باشد. مسئول مدیریت درد، برنامه ای ویژه بیمار تهیه خواهد کرد که براساس تجویزات داده شده به بیمار و اصلاحات انجام شده قبلی می باشد.
ارزیابی مداوم درد
درخلال مراقبت های پزشکی از بیمار، مسئول مدیریت درد بطور مداوم درد را ارزیابی می کنند. از یک شاخص درد استفاده می شود که بدانند وضعیت بیمار در هر روز چگونه بوده است. برنامه درمانی بر طبق این شاخص تغییر می کند. همچنین لازمست تا جایی که می شود، بیمار فعالیت های روزانه خود را طبق معمول ادامه دهد. درمانگر مدیریت درد، تجویزات داده شده به بیمار را تنظیم می کند تا تعادلی بین رهایی از درد از یک سو و بهبود وضع بیمار از سوی دیگر بوجود آید.
تیم مدیریت درد با دیگر مسئولین درمانی هماهنگ است. مثلا اگر لازم باشد، برنامه درمان شامل فیزیوتراپی خواهد بود و این برای کمک به تولید ماده اندروفین است که بطور طبیعی توسط بدن و برای از بین بردن درد تولید می شود. در همان زمان، ممکنست که تیم طب naturopathic معالجات طبیعی دیگری را تجویز کند تا عوارض جانبی ایجاد شده توسط تجویزات مربوط به درد را کاهش دهد.
طب Naturopathic برای سرطان دهان
مسئول naturopath به عنوان یکی از اعضاء تیم درمان با دیگر اعضاء مشورت می کند تا بتوان قدرت بیمار را برای مبارزه با سرطان حفظ کرد
طب naturopathic از معالجات غیر تهاجمی و غیر سمی استفاده می کند تا بتواند توانایی بدن بیمار را برای بهبود خود بخود افزایش دهد. هدف، کم کردن خطر تاثیرات زیانبار سرطان دهان و یا معالجات آن می باشد و نیز بکار بردن ملایم ترین اقدامات برای بازگرداندن سلامت بیمار.
طب naturopathic می تواند در موارد زیر کمک کند :
پشتیبانی از متابولیسم و گوارش طبیعی بدن برای تغذیه بهینه درخلال درمان سرطان دهان
مدیریت عوارض جانبی مربوط به درمان ازقبیل تهوع یا کوفتگی
تقویت سیستم ایمنی بدن
پشتیبانی از سلامت دراز مدت بدن بیمار
نیروی شفابخش طبیعت تجویزات طب naturopathic براساس این باور است که بدن یک توانایی ذاتی برای حفظ سلامت خود و نیز رویارویی با بیماری هایی مانند سرطان دارد. در مراکز درمانی، از این فرآیند طبیعی با ایجاد یک محیط سالم هم در درون و هم بیرون بدن بیمار، پشتیبانی می کنند.
درمانگرهای naturopathic ، توصیه هایی از بین معالجات طبیعی گوناگون بشرح زیر انجام می دهند :
داروهای گیاهی شامل مکمل ها و چای های گوناگون
معالجات طبیعی از قبیل سیر، زنجبیل و آب نمک.
تجویز دارو به ویژه فرآورده های گیاهی که قدرت درمان خود بخود بدن و نیز سیستم ایمنی را تقویت می کند
فیزیوتراپی و ورزش درمانی که شامل ماساژ و روش های ملایم مورد استفاده برای ماهیچه های عمقی و مفاصل می باشد.
آب درمانی که بهره گیری از آب را براساس شیوه هایی مانند سونای بخار و خشک و آب سرد و نیز دیگر معالجات تجویز می کند
مشاوره در باره سبک زندگی- بسیاری از بیماری ها را می توان با غذا و مکمل های غذایی درمان کرد، ضمن اینکه با این روش، عوارض جانبی کم تری نیز بوجود می آید. درمانگرهای طب naturopathic از رژیم غذایی، سلامت طبیعی و دیگر اقدامات برای پشتیبانی از سلامت بیمار درخلال درمان سرطان دهان بهره می گیرند.
طب سوزنی- گاهی از طب سوزنی نیز برای این معالجات استفاده می شود
معالجه کامل
درمانگرهای naturopathic هرگونه مکملی را که بیمار مصرف می کند، مورد بررسی قرار می دهد و گزینه هایی براساس نشانه های بیماری و برنامه درمان به بیمار آموزش می دهند. به هنگام تهیه برنامه naturopathic، نوع سرطان و مرحله پیشرفت آن در بدن بیمار بررسی می شود و نیز معالجات پیشین و فعلی بیمار مورد توجه قرار می گیرند.
همچنین درخلال معالجات سرطان دهان، درمانگر naturopathic مواردی را پیشنهاد می کند که در کاهش هرگونه عوارض جانبی پیش بینی شده برای معالجات بعدی کمک خواهد کرد. مکمل ها و ویتامین های داده شده به بیمار زیرنظر گرفته می شود تا از ایمن بودن داروها برای بیمار و نیز جلوگیری از توقف روند معالجات مطمئن شد.
معالجات naturopathic همیشه برای پشتیبانی از درمان سرطان دهان طرح ریزی می شوند بنابراین همکاری ها و هماهنگی های لازم با دیگر اعضاء تیم درمان انجام خواهد شد.
درمان سرطان دهان با طب ذهنی، بدنی
تیم طب ذهنی- جسمی از بیمار و خانواده او در پیش از انجام معالجات سرطان دهان، درخلال معالجات و نیز پس از آن حمایت می کند. این تیم ابزارها و روش هایی را برای کمک به بیمار و خانواده او فراهم می سازد تا بیمار و خانواده اش بتوانند با هرگونه مشکلات جسمی و نیز احساسی ناشی از رویارویی با سرطان کنار بیایند.
برنامه ها، گروه های مشاوره و پشتیبانی
فعالیت های زیر، کلاس ها و معالجات ریلکسیشن بخشی از معالجاتی است که برای کاهش استرس و بهبود زندگی بیمار انجام می شوند.
مشاوره های فردی و خانوادگی
تصویر سازی ذهنی- یک تکنیک ریلکسیشن است که به بیماران استفاده از تصاویر ذهنی مثبت را برای مدیریت استرس و ناراحتی های جسمی آموزش می دهد. این روش را می توان برای کمک به بیماران سرطان دهان و آمادگی آنها برای درمان بکار برد و نیز برای مداوای درد، تهوع و دلشوره و همچنین پشتیبانی از سیستم ایمنی بدن از آن بهره گرفت.
آموزش تنفس عمیق- تنفس عمیق به بیمار کمک می کند تا بتواند ریلکس باشد و درد، دلشوره و دیگر نشانه های استرس را کاهش دهد
خنده درمانی- جلسات خنده درمانی می تواند مکان امنی را برای خندیدن فراهم سازد. پژوهش ها نشان داده است که خندیدن می تواند استرس را کاهش دهد، درد را برطرف کند و فشار خون را متعادل سازد.
انرژی درمانی- این شکل از طب ذهنی- جسمی با بازگرداندن و متعادل ساختن انرژی کار می کند تا به کاهش استرس، دلشوره و خستگی کمک کند و راحتی بیمار را افزایش دهد
Qigong- این معالجه یک سیستم مدیتیشن چینی است که تنفس و حرکت برای افزایش جریان طبیعی انرژی حیاتی را در بدن بکار می گیرد تا درد و تشویش را کاهش دهد
توانبخشی برای سرطان دهان
فیزیوتراپیست ها به ایجاد قدرت و پایداری بیمار دارای سرطان دهان کمک می کنند و نیز مستقل بودن او را به او بازمی گردانند، استرس را کاهش می دهند و انرژی مورد نیاز برای شرکت در فعالیت های لازم او را فراهم می سازند.
تیم توانبحشی شامل فیزیوتراپیست ها و آسیب شناس های گفتاری می باشد که می توانند با روش های زیر به بیمار کمک کنند :
فیزیوتراپی: بخشی از درمان سرطان دهان است، فیزیوتراپیست ها می توانند به بیمار کمک کنند تا برنامه ورزشی ویژه خودش داشته باشد که از تمرینات حرکتی و ورزش های مقاومتی سبک ترکیب شده است. این ورزش های درمانی بر روی کاهش کوفتگی و بهینه ساختن عملکرد فیزیکی و ایمنی و آسایش بیمار هدف گذاری می شوند.
قابل توجه است که برنامه های فیزیوتراپی طوری طرح ریزی شده اند که بیمار می تواند تمرینات مفیدی را در خانه نیز انجام دهد.
آسیب شناسی گفتاری و زبانی: بیشتر بیماران سرطان دهان همه ساختارهای صورتشان حفظ شده و سالم مانده است. اما بسیاری از بیماران لازمست که درخلال درمان و پس از آن از آسیب شناسی گفتاری و زبانی بهره مند شوند.
فیزیوتراپیست ها بر روی مشکلاتی از قبیل خشکی دهان، مشکل بلع غذا، از دست دادن صدا و تغییرات شناختی توجه می کنند که اینها می تواند ناشی از معالجات سرطان باشد.
Auriculotherap: این درمان بدون سوزن و با تحریک کردن غده های بزاقی انجام می شود. در مورد بیمارانی که درخلال درمان یا پس از آن دچار خشکی دهان می شوند، این روش می تواند رطوبتی را که برای بلع غذا و صحبت کردن لازمست، تامین کند.
ورزش های ماهیچه ای: این ورزش ها، حرکت های ویژه ای برای تقویت ماهیچه های زبان می باشند که می تواند منجر به بهبودهایی قابل توجه در سخن گفتن بیمار و نیز بلع غذا توسط او باشد.
تحریک الکتریکی: راه دیگری برای توجه بر روی مشکلات ماهیچه ای پس از درمان، تحریک الکتریکی است. با این شیوه، تحریک ایمن و ملایم برای بکار انداختن زبان و دیگر ماهیچه ها بکار می رود که برای صحبت کردن، جویدن و بلع غذا لازمست.
بازخور زیستی: تیم توانبخشی نیز می تواند با بیمار کار کند تا هرگونه نبود یا ضعف ماهیچه ای را از طریق بازخورهای زیستی برگرداند. مثلا می توان با آندوسکوپی، دوربینی را فرستاد تا حرکت بافت حنجره را درخلال عمل بلع نشان دهد. این گونه مشاهده، با تقویت ارتباط بین مسیرهای عصبی که منجر به عمل بلع می شود، به بیمار کمک می کند.
آزمایش های مربوط به تصلب یا زخم بافت ها: برای بیمارانی که پرتو درمانی می گیرند، ممکنست پیگیری آزمایش ها توسط یک آسیب شناس لازم باشد. اغلب ممکنست چند هفته پس از پرتو درمانی، تصلب یا زخم بافت ها (Fibrosis/scarring) بوجود آید. این زخم می تواند بازشدن دهان را با سختی مواجه کند و در موارد شدید می تواند سبب بسته شدن مسیرهای هوای تنفسی به هنگام غذا خوردن شود. چون پیشگویی کردن برای این زخم شدن سخت است، بازدیدهای منظم توسط تیم توانبخشی می تواند از مداوای هرگونه مشکل بالقوه در ابتدای کار اطمینان دهد.
Tracheoesophageal puncture: برای بیمارانی که به عنوان بخشی از معالجات خود تحت laryngectomy قرار می گیرند، یک وسیله مصنوعی برای صحبت کردن که Tracheoesophageal puncture نام دارد، می تواند در دیواره گلو قرار گیرد. متخصص توانبخشی با دقت با بیمار کار می کند تا بیمار بتواند بهره برداری درستی از آن تجهیز داشته باشد و بتوان دوره گذار آرامی را پس از درمان داشت.
شیر Tracheotomy برای صحبت کردن: برای بیمارانی که تحت Tracheotomy قرار می گیرند، می توان شیری را بر روی انتهای لوله قرار داد تا سخن گفتن بیمار را آسان کند.
ماساژ درمانی: ماساژورها می توانند به کاهش درد مرتبط با سرطان کمک کنند و راحتی بیمار را درخلال معالجات سرطان دهان فراهم سازند.
Auriculotherapy: در این روش غیر تهاجمی که بدون درد و غیر مخرب است، از یک تحریک الکتریکی در گوش بیرونی استفاده می شود که می تواند به کاهش عوارض جانبی از قبیل درد، تهوع، تنگی نفس و کوفتگی کمک کند